حسابداری، بخش بزرگ و مهمی از سیستم‌های مالی را تشکیل می‌دهد. این سیستم، فقط به دفترهای حساب و نرم‌افزارهای مالی محدود نمی‌شود. بزرگ‌ترین و مرموزترین سیستم حسابداری که گاهی خیلی بی‌سر و صدا در مغز ما کار می‌کند، «حسابداری ذهنی» نام دارد. این سیستم، تنها در چهارچوب پول تعریف نمی‌شود و ریشه تمام حساب و کتاب زندگی ما را در برمی‌گیرد. در این مقاله از خوارزمی به سراغ حسابداری ذهنی می‌رویم تا از سازوکار آن سر درآوریم و راهکاری برای استفاده هر چه بیشتر از این سیستم پیدا کنیم.

ماهاتما گاندی: بدون یک حسابداری صحیح، حفظ واقعیت در شکل اولیه‌اش غیرممکن است.

سروکله حسابداری ذهنی از کجا پیدا شد؟

حسابداری ذهنی، مفهومی بود که ریچارد تیلر (Richard Thaler) برای اولین بار آن را بیان کرد. تیلر را می‌توان شوالیه حسابداری ذهنی در نظر گرفت. او دانش‌آموخته دکترای اقتصاد و برنده جایزه نوبل اقتصاد است که بیشتر به خاطر تحقیق‌هایش درزمینهٔ «اقتصاد رفتاری» شناخته می‌شود. «Mental accounting» یکی از دستاوردهای علمی ریچارد تیلر است که باعث درک و ایجاد ارتباط عمیق‌تر بین علم اقتصاد و روانشناسی شد.

حسابداری ذهنی چیست؟

اجازه بدهید تعریفی ساده از این سیستم حسابداری درونی داشته باشیم. حسابداری ذهنی، سازوکار تمام سیستم‌های آشنا و ناآشنای اطراف ما را در برگرفته است؛ فرقی هم نمی‌کند که این سیستم، خانواده‌ای دونفره یا یک شرکت بزرگ با هزاران کارمند باشد؛ چون هرکدام از آن‌ها سیستم حسابداری مخصوص به خودشان را دارند. تنها تفاوت در این است که برای برخی این سیستم حسابداری، مشخص و روشن است و برای عده‌ای دیگر، جایی در پس‌زمینه ذهنشان وجود دارد. سیستم حسابداری ذهنی بر تصمیم‌های مالی‌مان تأثیر مستقیم می‌گذارد و به دنبال روشن کردن منطق پولی ما می‌گردد. به همین دلیل، پیگیری این سیستم و سردر آوردن از شیوه عملکردش می‌تواند یک الگوی درست برای ارزیابی‌های آینده در اختیارمان قرار دهد. در حقیقت وقتی بدانیم تصمیم‌های مالی ما از کجا ناشی می‌شوند، می‌توانیم برای تقویت تصمیم‌های درست و کاهش قدرت تصمیم‌های اشتباهمان یک اقدام هوشمندانه انجام دهیم.

سه مثال از حسابداری ذهنی:

۱- شخصی یک دست کت و شلوار را به قیمت ۵۰۰ هزار تومان در یک فروشگاه می‌پسندد، اما او به دلیل اینکه احساس می‌کند خرید نامعقول است از خرید آن منصرف می‌شود.

ماه بعد همین کت و شلوار را از همسرش به عنوان هدیه تولد دریافت می‌کند. او و همسرش حساب‌ بانکی مشترک دارند با این وجود شخص احساس رضایت کامل دارد!

۲-شخص دیگری ماهانه مبلغ ۲۰۰۰۰۰ تومان قسط دارد که باید به بانک بپردازد،از طرفی یک مقدار وام از اداره محل کارش گرفته که ماهانه به صورت قسطی ۲۰۰۰۰۰ تومان از حقوق وی کسر می کنند.

در پایان ماه قسطی که توسط اداره از حقوق این شخص کسر می‌شود ،برایش بار روانی منفی ندارد و آن را ناچیز می داند، بیشتر درگیری ذهنی وی متوجه قسط بانک است!

۳-چند وقتی است همسرتان به شما گیرداده که ماشین ظرفشویی یا یخچال ساید بای ساید برای منزل بخرید، با اینکه پول کافی دارید به بهانه های مختلف از خرید آن طفره می روید.

بعد از دوماه یک پول بادآورده گیرتان می آید! همسرتان را سورپرایز می کنید، علاوه بر خرید یخچال ، ماشین ظرفشویی ، مقداری طلا و جواهر هم برایش می خرید و برای شام به رستوران دعوت می کنید!

حسابداری ذهنی در امور مالی

حسابداری ذهنی به گرایش افراد برای تفکیک پول خود به حساب های مختلف بر اساس انواع معیارهای ذهنی، مانند منبع پول و مقصد هر حساب اشاره دارد. طبق این تئوری، افراد عملکردهای مختلفی را به هر گروه از دارایی اختصاص می دهند که اغلب تأثیر غیرمنطقی و مخربی بر تصمیمات مصرفی و سایر رفتارهای آنها دارد. اگرچه بسیاری از افراد از حسابداری ذهنی استفاده می کنند، اما ممکن است متوجه نشوند که این خط تفکر تا چه حد غیر منطقی است.

در واقع در حسابداری ذهنی در اکثر موارد پول در حساب فیزیکی مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، شما احتمالاً پول موجود در حساب پس انداز خود را متفاوت از پول موجود در حساب کارگزاری خود مشاهده خواهید کرد. شما هم چنین ممکن است با دریافت مجدد پول از حساب پس انداز خود، نسبت به ضررهای کوتاه مدت سرمایه گذاری باخبر شوید.

حسابداری ذهنی در سرمایه گذاری

گاهی اوقات ممکن است حسابداری ذهنی نیز در سرمایه گذاری وارد شود. به عنوان مثال، برخی از سرمایه گذاران برای جلوگیری از تأثیر منفی بازدهی سرمایه گذاری های احتمالی بر کل آن، سرمایه گذاری های خود را بین یک نمونه از سرمایه گذاری ایمن و یک نمونه کار احتمالی تقسیم می کنند. مشكل چنین عملی می تواند اين باشد كه با وجود تمام کار و هزینه هایی که سرمایه گذار برای جدا کردن نمونه کارها هزینه می کند، ثروت خالص وی هیچ تفاوتی با یک پرتفوی بزرگتر تفاوت نخواهد داشت.

نکته کلیدی که برای حسابداری ذهنی باید در نظر گرفت این است که پول قابل معامله است. صرف نظر از ریشه یا کاربرد مورد نظر، همه پول یکسان است.

مزایای و معایب حسابداری ذهنی

حسابداری ذهنی هم مزایا و هم معایبی دارد، به عنوان مثال، حسابداری ذهنی ممکن است به شما در رسیدن به اهداف خاص سرمایه گذاری کمک کند. با قرار دادن پول در یک حساب بازنشستگی، ممکن است این پول را برای هزینه قبل از بازنشستگی در دسترس قرار دهید. اما عیب حسابداری ذهنی این است که باعث می شود با پولی که از منابع مختلف دریافت می کنید متفاوت رفتار کنید.

حسابداری ذهنی می تواند قسمت مهمی از فرایند مدیریت ثروت مبتنی بر اهداف باشد. برنامه ریزی مبتنی بر اهداف، استفاده از اوراق بهادار سرمایه گذاری را تأکید می کند که به شما امکان می دهد به اهداف خود برسید، نه اینکه نرخ سود مشخصی را هدف قرار دهید. از آن جایی که هر هدف دارای بازده و مشخصات ریسک متفاوت است، شما در تئوری از انواع مختلف سرمایه گذاری برای رسیدن به هر هدف استفاده می کنید.

چرا حسابداری ذهنی مهم است؟

به طور کلی حسابداری ذهنی درک ما را از امور مالی تغییر می دهد و باعث می شود ما بیش از حد هزینه کنیم. هم چنین این امر ما را جذب شرکت های بازاریابی می کند که می خواهند از ما هزینه های بیشتر بگیرند.

– حساب های ذهنی و روش های ارزیابی

حسابداری ذهنی دید محدودی از امور مالی خودمان را به ما می دهد، وقتی نوبت به تعیین بودجه برای خودمان می رسد، حسابداری ذهنی می تواند ما را به این فکر بیندازد که به فکر حساب های جداگانه باشیم، نه اینکه وضعیت مالی خود را به طور کلی بررسی کنیم.

از سوی دیگر حسابداری ذهنی می تواند در وقت و انرژی ما صرفه جویی کند، لازم نیست هر روز یک فرایند تصمیم گیری را طی کنیم. پر کردن پول خود به حساب های مختلف ذهنی، چشم ما را از دیدن برخی از پول هایمان برای استفاده بهتر در جاهای دیگر کور می کند.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون حوزه های مختلف حسابداری در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.