حسابداری پیمانکاری چیست؟
18 مارس 2021 2021-03-14 17:40حسابداری پیمانکاری چیست؟
حسابداری پیمانکاری چیست؟
در تمام دنیا انجام عملیات عمرانی پیچیده، بزرگ و طولانی مدت که نیاز به تخصص و دانش ویژهای برای انجام و به ثمر رسیدن دارد ،توسط مزایده های دولتی به شرکتهای متقاضی این امر واگذار میشود. در طی این واگذاری شرکت پذیرنده با سفارش دهنده ی پروژه که در اغلب کشورها دولت است قرارداد پیمانکاری امضا میکنند و در طی آن طرفین ملزم به رعایت مفاد قرارداد و پای بندی به عهد خود برای انجام پروژه و درنهایت تصفیه حساب میشوند. در اینجا اهمیت حسابداری پیمانکاری مشخص می شود.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، دولت برای انجام پروژههای بزرگی چون راهسازی، جاده کشی، آسفالتریزی، کشتیسازی، برجسازی، ساخت اسکله، سدسازی، پستهای برق فشارقوی و انتقال نیرو، هواپیماسازی و حتی ساخت فیلمهای سفارشی با شرکتهای متخصص و متقاضی این امر قرارداد پیمانکاری میبندد که در طی آن شرکت عامل موظف میشود با دریافت مبلغ معینی از کارفرمای پروژه یا سفارشدهنده در طی مدتزمان مشخصی عملیات عمرانی خاصی را آغاز و به انجام برساند.انجام تمام امور مالی این پروژه که زیروبمهای بسیاری دارد موضوع اصلی حسابداری پیمانکاری است.
حسابداری قراردادهای پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری یکی از مهمترین بخشهای اجرای یک قرارداد پیمانکاری است.چراکه انجام محاسبات دقیق در آن میتواند سود و زیان شرکت پیمانکار را در انتهای انجام یک پروژه تعیین کند. اگر حوزهی کاری یک شرکت اخذ پروژههای مختلف عمرانی و انجام آنها بهصورت پیمانکاری باشد، لازم است اسناد و مدارک هر پروژه با ریز جزئیات آنها برای مراجعات بعدی، سازمانیافته و مرتب نگهداری و بایگانی شود.
مهمترین موضوع در حسابداری پیمانکاری محاسبهی دقیق مخارج صرف شده برای انجام پروژه و درآمد حاصل از آن است.این محاسبات است که میتواند تعیین کند پروژه برای شرکت پیمانکار سودآور بوده است یا خیر.
انواع قرارداد های پیمانکاری:
برخی از مهم ترین و شناخته شده ترین قرارداد های پیمانکاری به شرح زیر است:
قرارداد براساس واحد بها:
در این نوع قرارداد پیمانکار متعهد می شود که عملیات موضوع پیمان را بر اساس مبلغ مشخصی که خود برای هر واحد کار(مثلا یک متر مربع خاک برداری) پیشنهاد داده، انجام دهد.
قرار داد مقطوع:
همانطور که از نامش پیداست در این نوع پیمانکار متعهد به انجام پروژه با قیمت معینی می شود.
قرار داد امانی:
در قرار داد امانی کار فرما مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد را به پیمانکار داده، همچنین درصدی از مخارج یادشده یا حق الزحمه ثابتی نیز به وی پرداخت می کند.
قرارداد براساس مواد و دستمزد:
در این نوع پیمانکار متعهد می شود پروژه موضوع قرار داد را در ازای دریافت دستمزد مستقیم با نرخ ساعتی معین و دریافت تمامی مخارجی (از قبیل مواد و مصالح)که کرده است، انجام دهد.
قرارداد مدیریت و اجرا:
در این نوع، پیمانکار در مقابل دریافت حق الزحمه مقطوع با مدیریت اجرای طرح، موافقت میکند.در این نوع قرارداد کلیه هزینه ها بجز هزینه مدیریت طرح(که به عهده پیمانکار است)، بر عهده کارفرما می باشد.
در هریک از قرارداد ها می توان:
- مبلغ قرارداد را باتوجه به تغییر شاخص قیمت ها به روز رسانی کرد.
- شرایط قرار داد را در طول اجرای طرح با توجه به تغییر شرایط، نوع مصالح، مدت قرارداد یا براساس رضایت طرفین تغییر داد.
- برای تشویق پیمانکار به تمام کردن زود تر از موعد قرارداد پاداش، و درصورت دیرکرد اتمام پروژه وی را جریمه نمود.
موارد مهم مندرج در قرارداد پیمانکاری:
- مشخصات طرفین قرارداد
- موضوع پیمان
- مبلغ پیمان
- تغییر مقادیر کار و کارهای جدید
- مدت پیمان
- تعهدات پیمانکار
- تعهدات کارفرما
- دوره تضمین کارها
- نظارت در اجرای عملیات
- تعدیل آحاد بها
- پیشبینی آموزش نیروی انسانی
- جبران خسارت
موارد مهم در حسابداری پیمانکاری
برای آنکه در پایان پروژه سود خالص حاصل از انجام پروژه تعیین شود حسابدار مجموعه موظف است این موارد را در انجام محاسبات خود در نظر بگیرد.
- اگر شرکت پیمانکار پیش از اخذ پروژه و قبل از مناقصهی عمومی آن هزینهای را برای کسب اطلاع از مناقصه، تحقیقات اولیه و برآورد هزینه پروژه یا دریافت سادهتر مناقصه صرف کرده است، این هزینه باید در محاسبات حسابداری پیمانکاری در نظر گرفتهشده و از سود نهایی کسر شود.
- در حسابداری پیمانکاری تمام مخارج صرف شده در طی قرارداد باید محاسبه شود. این مخارج در سه دستهبندی کلی زیر قرار میگیرند :
- هزینههای مستقیم مانند : دستمزد کارگران، خرید لوازم و مصالح برای کار و استهلاک ماشینآلات و ابزار که همگی باید جزءبهجزء در محاسبات نهایی لحاظ شوند.
- هزینههای غیرمستقیم مانند: هزینهی طراحی ماشینآلات خاص برای انجام هر بخش از پروژه یا هزینهی کارگاه و تعمیرگاه مرکزی.
- هزینههای بیارتباط مانند : هزینهی استهلاک ماشینآلاتی که در طی پروژه به کار گرفته نشدهاند یا هزینهی تحقیق و توسعه که معمولاً بهعنوان بخشی از انباشت پروژه در محاسبات نهایی میآیند.
- ضمانتنامههایی که در طول انجام پروژه توسط کارفرما به پیمانکار داده میشوند نیز جزو مهمترین اسناد پیمانکاری بوده و اینها نیز باید در دفاتر حسابداری ثبت و درنهایت برای محاسبات نهایی حسابداری پیمانکاری در نظر گرفته شوند.
روشهای اجرای حسابداری پیمانکاری
به طور کلی مسئله اساسی در حسابداری پیمانکاری چگونگی تخصیص درآمدها و هزینههای مرتبط با دورههای مالی در طول مدت قرارداد است. زیرا بایستی سود تحقق یافته در هر دوره مالی به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا برای اجرای حسابداری پیمانکاری در پروژههای پیمانکاری از دو روش رایج استفاده میشود که در ادامه تشریح میگردند.
1- روش کار تکمیل شده
- در روش کار تکمیل شده درآمد و سود ناخالص پیمان پس از بررسی هنگامی شناسایی میشود.
- بطوریکه، تمام قرارداد یا بخش عمدهای از آن تکمیل شده و صرفا جزئیات کار باقیمانده باشد.
- این فرایند اصلیترین تمایز این روش نسبت به سایر روشها محسوب میشود.
- برای حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری بر اساس این روش، هزینهها و صورت وضعیتهای تایید شده در جریان اجرای طرح، به ترتیب در حساب پیمان در جریان ساخت و حساب کار گواهی شده ثبت میشود.
- اما شناسایی سود تا زمانی که پیمان تکمیل نشده است صورت نمیپذیرد.
- از مزایای این روش کاهش ریسک شناسایی سودهایی با احتمال تحقق پایین است.
یکی از معایب روش کار تکمیل شده عدم انعکاس میزان کار انجام شده طی یک دوره با توجه به درآمد گزارش شده در ان دوره مالی است. به این معنی که اگر چند پروژه بزرگ همزمان در یک دوره مالی تکمیل شوند و در دوره های قبل پروژهای به اتمام نرسیده باشد و یا در دوره های بعد تکمیل نشود با وجود ثبات نسبی اعمال انجام شده میزان سودی که گزارش می شود و سودی که به سهامداران تعلق میگیرد نادرست خواهد بود. همچنین اگر سود چندین ساله پیمان در حساب یک سال به خصوص منظور شود، شرکت پیمانکاری مشمول ضریب مالیاتی بالاتری خواهد بود.
2- روش درصد پیشرفت کار
- در این روش، درآمد و سود ناخالص پیمان متناسب با پیشرفت کار در نظر گرفته میشود.
- سود ناخالص پیمان در هر دوره مالی، براساس پیش بینی کل مخارج و پیش بینی صورت وضعیتهایی که در طول دوره اجرای طرح تایید خواهد شد، بررسی و شناسایی می گردد. برای حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری طبق روش درصد پیشرفت کار، هزینهها و صورت وضعیتهای تایید شده در طول اجرای طرح به ترتیب در دو حساب؛ پیمان در جریان ساخت و کار گواهی شده (صورت وضعیتهای پیشرفت کارها) ثبت میشود.
الف) حساب پیمان در جریان ساخت
حساب پیمان در جریان ساخت همچون حساب کار در جریان ساخت در روش هزینه یابی سفارش کار است.
با این تفاوت که سود ناخالص پیمان در هر دوره مالی نیز به مخارج اجرای طرح اضافه میگردد. درنتیجه، باقیمانده این حساب در پایان دوره مالی به عنوان ارزش خالص بازیافتنی (بهای تمام شده به علاوه سود ناخالص) گزارش میشود.
ب) حساب کار گواهی شده
این حساب همانند حساب درآمد تحقق نیافته است که مانده بستانکار دارد.
در زمان تهیه صورتهای مالی، مانده حساب پیمان در جریان ساخت و حساب کار گواهی شده هر قرارداد جداگانه از یکدیگر کسر و نتیجه جز دارایی جاری یا بدهی جاری در ترازنامه ثبت میشود.
منطق کاربرد روش درصد پیشرفت کار در این است که کارفرما و پیمانکار مطابق با قرارداد، تعهدات الزام آوری را قبول کرده اند. پیمانکار مسئولیت کامل اجرای عملیات موضوع پیمان را پذیرفته است و کارفرما متعهد است که در آخر هرماه صورت وضعیت کلیه کارهایی را که انجام یافته است براساس نرخهای مورد توافق به پیمانکار پرداخت کند. بنابراین در جریان پیشرفت کار، فروش به صورت تدریجی تحقق یافته، در نتیجه درآمد و هزینه نیز باید به همین نحو بررسی شوند.
مزیت اصلی روش درصد پیشرفت کار این است که:
درآمد متناسب با پیشرفت عملیات بررسی و با مخارج محقق شده در ان مرحله محاسبه می شود.
این رویه بدین معناست که مطابقت هزینه و درآمد هر دوره به نحوی صحیح صورت میپذیرد.
نکته حائز اهمیت این است که ریسک براورد اشتباه نیز محتمل است.
به همین دلیل تا زمانی که نسبت به سودآوری کل پیمان اطمینانی وجود نداشته باشد لحاظ کردن سود در صورتهای مالی موضوعیت نداشته و استفاده از روش درصد پیشرفت کار مطرح نیست.
اجرای نرم افزار حسابداری پیمانکاری در تمام مراحل پروژه
حسابداری پیمانکاری باید در تمام مراحل یک پروژه پیمانکاری اجرا شود. مراحل اولیه یک پروژه پیمانکاری شامل شناسایی و ارزیابی موقعیت و تهیه نقشه و یک برنامه کلی است. تخمین زدن هزینههای کل پروژه و هزینههای جانبی در این قسمت انجام میگیرد.
در این شرایط، فردی که به حسابداری پیمانکاری مسلط است، قیمتهای مختلفی را در نرم افزار تعریف میکند تا در مواقع لزوم بتواند اعداد ارقام و هزینهها را در بخشهای مشخص وارد کند. این مسئله به ویژه در پروژههای انبوه بسیار اهمیت پیدا میکند.
در بخشی از حسابداری پیمانکاری، در آغاز عملیات، مخارج متعددی تعریف میشود. هزینههای مربوط به راهاندازی کارگاه و خرید یا تامین تجهیزات پروژه، هزینههای دستمزد کارگران، بیمه تجهیزات و بیمه کارگران و تمام هزینههایی که مربوط به بخشهای نگهداری پروژه میباشند به طور مجزا در بخش حسابداری تعریف میشود.
یکی از مهمترین قسمتهایی که در حسابداری پیمانکاری باید در نظر گرفته شود، هزینههایی است که به بخش ویژهای از پروژه مربوط است؛ این بخش ویژه عبارت است از هزینههای تاخیر در آماده کردن لوازم و وسایل اولیه کار، تاخیر در شروع عملیات و تاخیر در اتمام پروژه پیمانکاری.
تمام مواردیکه در فوق به آن اشاره کردیم شامل تمام پروژههای پیمانکاری، از ساختمانسازی گرفته تا شهرکسازی، پروژه ساخت و ساز ویلا، پروژههای عمرانی، محوطه سازی، زیباسازی شهرها و غیره میباشند.
یکی دیگر از بخشهای مهم در حسابداری پیمانکاری، تنظیم و ارائه دادن ضمانتنامهها برای انجام پروژه است. حسابدار موظف است برای مدیریت بهتر امور حسابداری و مالی پیمانکاری، شماره حساب مجزا از سایر قراردادها برای یک پروژه تعریف کند. تمام هزینههای مشخص شده در آن حساب تعریف میشود. همچنین ضمانتنامه معتبر و رسمی باید برای پروژهها تعریف شود.
هزینهای که به عنوان پیش پرداخت پروژه پیمانکاری از کارفرما دریافت میشود، در بخش حسابداری پیمانکاری در قسمت آغاز عملیات ثبت میشود. پس از اینکه پروژه به کارفرما تحویل داده شد، حسابدار موظف است تمام فایلها و بخشهای مربوطه را بررسی کرده، تسویه حساب کند و همچنین اگر ضمانتنامهای دریافت شده یا ضمانتنامهای به کارفرما از سوی شرکت داده شده، آن آنها را باطل نماید.
** نکته بسیار مهم: در تمام پروژههای پیمانکاری بدون در نظر گرفتن حجم پروژه، توجه به امور بیمه پروژه پیمانکاری ضرورت دارد. فردی که به حسابداری پیمانکاری مسلط است باید یک بخش مجزا را برای بیمه در تمام قسمتها در نظر بگیرد.
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون انواع حسابداری در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.