تکنولوژی بلاکچین در چندین سال اخیر نشان داده که توانایی زیر و رو کردن صنایع را دارد. اینجا فقط به تاثیر بلاکچین در حسابداری اشاره نمی‌کنیم. بلکه بلاکچین می‌تواند بر روی رسانه‌ها، پروژه‌های سیاسی، ساختار اینترنت و مهم‌تر از همه تمام ساختار مالی جهان تاثیرگذار باشد. در حال حاضر، بیشتر بلاکچین را به خاطر قدرت بخشیدن به رمزارزها می‌شناسیم. اما بلاکچین فعلا در طفولیت خود سر می‌کند. همانند بسیاری از تکنولوژی‌هایی که در این فاز قرار داشتند، همچنان درک کاملی از پتانسیل این تکنولوژی نداریم. پس نگاهی خواهیم داشت به کاربرد بلاکچین در حسابداری و درهایی که ممکن است این سیستم گشایش دهد.

معرفی مختصر بلاکچین

بلاکچین به زبان ساده یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. واژه بلاکچین (chain Block )ترکیبی از دو کلمه بلاک (Block ) و زنجیره  (Chain )است. که امکان ثبت اطلاعات به صورت دائمی و بدون امکان تغییر را فراهم میکند. درحقیقت نوعی پایگاه داده (Server SQL )می باشد. تفاوت آن با سیستم های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای یک شبکه به اشتراک گذاشته می شود. با استفاده از رمزنگاری و توزیع داده ها، امکان هک، حذف، و دستکاری اطلاعات ثبت شده، تقریبا از بین می رود. به طور مثال از این تکنولوژی می توان در انتخابات استفاده کرد و مطمئن بود که هیچ دخل و تصرفی در نتایج آن رخ نخواهد داد.

دو مدل بلاکچین موجود است: بلاکچین عمومی – بلاکچین خصوصی.

بلاکچین عمومی: به شبکه ای گفته می شود که در آن تمامی افراد می توانند وارد شبکه شوند. بلاکچین‌های بیت کوین، اتریوم، لایتکوین و سایر ارز های دیجیتالی از نمونه های آن می باشند

بلاکچین خصوصی: به شبکه ای گفته می‌شود که در آن افراد به عنوان سرویس دهنده و یا به اصطلاح گره های شبکه حضور دارند و آن ها هستند که به سایر افراد در شبکه اعتبار می‌بخشند. این شبکه ها در اختیار عموم قرار ندارد و برای آن که کسی بتواند به آن شبکه وارد شود و به عنوان گره فعالیت کند در ابتدا باید مورد بررسی و شناسایی سایر افراد شبکه قرار گیرد. از نمونه های بلاکچین خصوصی می توان به پلتفرم هایی مثل هایپرلجر،Cord ، Hashgraph و… اشاره کرد.

کاربردهای عمومی بلاکچین

هرکجا داده‌ای به صورت سلسله مراتب وجود داشته باشد و اعتماد و امنیت مدنظر باشد، بلاکچین می تواند نقش آفرین باشد. عمده ترین کاربرد بلاکچین در مدیریت زنجیره تامین است جایی که در آن واسطه هایی مانند توزیع کنندگان، خرده فروشان، حمل و نقل و تامین کنندگان در میان مصرف کنندگان و محصولات مورد استفاده آنها، ایستاده اند. در ذیل به 8 مورد از مهمترین کاربردهای بلاکچین اشاره می شود:

1)     عدم تقلب و تداخل در تراکنش ارزهای دیجیتالی « بلاکچین بیش از چیزی که مردم تصور می کنند توانایی تغییر جهان را دارد و راه حلی برای امنیت اطلاعات ارائه می دهد.»1

2)     ثبت و نگهداری اطلاعات سوابق و داده‌ها؛

3)     نقش فرایند بلاکچین در صنعت حمل و نقل و ارسال کالا و محصولات، به عنوان زنجیره تامین و رهگیری

4)     امکان تبدیل دارایی‌ها به ارزهای دیجیتالی و سهولت در انتقال آنها؛

5)     ثبت اطلاعات ضروری مانند معاملات بورس، انواع حسابرسی‌ها؛

6)      سازمان‌ها و ارگان‌ها تحت عنوان بلاکچین سازمانی

7)     ایجاد هویت دیجیتالی

8)     نقش بلاکچین بر ارتقاء نظام اقتصادی و تبادلات مالی.

اکوسیستم حسابداری مبتنی بر بلاک‌چین

حرفه حسابداری می‌تواند منافع گسترده‌ای از بلاک‌چین کسب کند و رویکرد فعلی را به سمت این تکنولوژی نوظهور سوق دهد. بلاک‌چین و همچنین قراردادهای هوشمند مرتبط می‌توانند موجب ذخیره‌سازی ایمن داده‌های حسابداری شوند تا با سرعت اطلاعات مرتبط با اشخاص ذی‌نفع به اشتراک گذاشته شود و تاییدپذیری داده‌های کسب‌وکار افزایش یابد. با استفاده از فناوری بلاک‌چین شرکت‌ها توانایی ایجاد یک سیستم اطلاعاتی جدید حسابداری را دارند که موجب ثبت معاملات تاییدشده بر روی دفاتر ایمن می‌شوند. آن معاملات نه‌تنها شامل تبادل دارایی‌های پولی میان دو طرف معامله مانند دریافت از مشتری، وجه نقد سپرده‌شده در بانک و… است بلکه شامل جریان داده حسابداری درون یک شرکت نیز می‌شود. این سیستم‌ها موجب گزارشگری به‌موقع از طریق مخابره سریع اطلاعات حسابداری به اشخاص ذی‌علاقه مانند مدیران، حسابرسان، اعتباردهندگان و سایر ذی‌نفعان می‌شود. به دلیل کاهش قابل ملاحظه در بهای پردازش و حافظه به ازای هر واحد و همچنین ظهور دفاتر کل توزیع‌شده در بلاک‌چین، مشارکت‌کنندگان خارجی می‌توانند به اطلاعات به‌موقع شرکت با کمترین بها دسترسی داشته باشند. قراردادهای هوشمند می‌توانند کنترل‌هایی خودکار را با توجه به قواعدی از پیش ‌تعیین‌شده اعمال کنند. به علاوه، با پیشرفت و محبوبیت اینترنت اشیا، کنترل‌ها می‌توانند در بلاک‌چین تعبیه شود. این کنترل‌های مبتنی بر اینترنت اشیا می‌توانند با اشیای فیزیکی مختلفی در جهت نظارت و تصویب فرآیندهای کسب‌وکار به‌موقع با یکدیگر همکاری کنند. علاوه بر این، تحلیل‌های داده‌ها می‌توانند با کمک بلاک‌چین در جهت کشف ناهنجاری و ایجاد دیگر اطلاعات مفید استفاده شوند.

کاربرد بلاکچین در حسابداری و تاثیر آن چه خواهد بود؟

بلاکچین در حسابداری یک انقلاب تازه برپا خواهد کرد. این تکنولوژی به خاطر امنیت و سرعت خود می‌تواند در آینده نزدیک تبدیل به انتخاب اصلی شرکت‌های حسابداری و واحدهای حسابداری باشد. متخصصین می‌توانند با استفاده از بلاکچین روند بازرسی اسناد و حساب‌ها را سرعت بیشتری ببخشند و نگرانی خود نسبت به امنیت داده را کنار بگذارند. با جزئیات بیشتر به نمونه‌هایی از کاربرد بلاکچین در حسابداری بپردازیم.

کاهش جعل و خرابکاری

یکی از اصلی‌ترین مزایای استفاده از بلاکچین در حسابداری کاهش جعل اسناد و تخریب اسناد است. باید بارها اشاره کرد که امنیت بلاکچین به خاطر ساختار ضدمرکزی بودن خود کاری بسیار دشوار است. افرادی که قصد خرابکاری و جعل اسناد را دارند، به هیچ‌وجه تکنولوژی و توانایی نفوذ به یک ساختار بلاکچین را ندارند. اگر یک نفر سعی کند که بر روی یک بلوک اطلاعات تغییراتی ایجاد کند، این تغییرات بر روی تمامی بلوک‌ها اعمال خواهد شد. حافظه چنین تغییراتی باقی می‌ماند و به راحتی قابل ردیابی است.

کاهش حسابرسی

به خاطر قابلیت‌های اتوماسیون و همچنین قراردادهای هوشمند، روند حسابرسی به مراتب کاهش زمانی خواهد داشت. حسابداران مجبور نیستند که ساعت‌ها و روزها به حسابرسی مشغول باشند. این مسئله حتی در اندازه دولتی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد و هزینه کمتری صرف حسابرسی شود.

پیروی بهتر از قوانین

وقوع و رخ دادن خطا در جمع‌آوری و تدوین اسناد اتفاق دور از ذهنی نیست. ممکن است تیم حسابداری شما، تیمی کاملا حرفه‌‌ای باشد. اما احتمال این وجود دارد که عملیات مالی شما جایی با مشکل مواجه شود. مسئولین حسابداری توانایی بررسی دقیق اسناد را نداشته باشند و بدون پیش‌بینی، اسناد شما با قوانین وضع شده همخوانی نداشته باشد. یک کاربرد بلاکچین در حسابداری پیشگیری از وقوع چنین اتفاقی است.

کاهش هزینه و افزایش بهره

با ورود بلاکچین به حسابداری می‌توان انتظار داشت که تیم‌های حسابداری کوچک‌تر از امروز شوند. این به معنای کاهش هزینه پرسنل و افزایش درآمدزایی شرکت است. اگر پرسنل را کاهش ندهید، مطمئنا می‌توانید انتظار افزایش بهره‌وری را داشته باشید.

تولد قراردادهای هوشمند

به وجود آمدن قرارداد هوشمند یکی از جذاب‌ترین قابلیت‌ها و کاربردهای بلاکچین در حسابداری است. به قرارداد هوشمند (Smart Contract) به چشم یک برنامه نوشته شده و تنظیم شده نگاه کنید. وقتی یک محصول به شرکت شما تحویل داده می‌شود، شما باید هزینه آن را پرداخت کنید. عموما حداقل یک یا دو نفر از پرسنل شما درگیر چنین وظایفی خواهد بود. قرارداد هوشمند می‌تواند طبق شرایطی که شما برای آن مشخص کرده‌اید این وظایف را کاهش دهد. هر بار که شرایط ملاقات شد، قرارداد هوشمند هزینه را پرداخت یا دریافت خواهد کرد.

سامانه ی اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر فناوری بلاکچین

این سامانه ها را میتوان یک سامانه ی تراکنشی دانست؛ که اولا،ً دارای یک دفتر کل عمومی توزیع شده برای نگهداری داد ههای گذشته است. ثانیا،ً ثبتهای درون آن توسط همه ی کاربران تایید میشود. ثالثاً، همه ی ذینفعان مشارکت کننده از طریق دسترسی به داد ههای دفتر کل میتوانند به صورت آنی صور تهای مالی مورد نیاز خود را تهیه و مشاهده کنند.

در یک سامانه ی حسابداری بلاک چینی با افزودن ذینفعان به زنجیر ههای مرتبط امکان توسعه ی نظریه ی افشای مالی مستمر و پاسخگویی برخط بیش از پیش امکان پذیر خواهد بود. همچنین، در چنین سامانه ای میتوان بخشعمد ه ایی از ریسک اطلاعات را از طریق تایید مستقیم استفاده کنندگان به صورت برخط کاهش داد. به دلیل قابلیت رهگیری تراکنشهای موجود در یک بلاک چین نیز امکان دسترسی مطلو بتر به روند سودآوری وجود دارد. از این رو، شرکتها توانایی چندانی نخواهند داشت تا از ابزارهای مدیریت سود استفاده کنند.

از آن جا که در فناوری بلاکچین ها، ساز و کار مهر زمانی برای ثبت رویدادها مورد استفاده است، و همچنین، قراردادهای هوشمند با قواعد مشخص و برنامه ریزی شده وجود دارد، مدیران توانایی کمتری دارند تا با تعجیل یا تاخیر در شناسایی رویدادها و تراکنشها، اقدام به حساب آرایی کنند. به همین ترتیب، به دلیل برگشت ناپذیری ثبتها و عدم امکان درج یک ثبت حسابداری در بین ثبتهای قبلی امکان مدیریت اقلام تعهدی که عموماً پس از پایان سال مالی برنامه ریزی و مدیریت میشود نیز بسیار دشوار خواهد شد.

حسابداران در دنیای جدید کسب و کار باید مهارتها و دانش خود را بروز کنند. چرا که در چنین فضایی نیازهای جدید جایگزین نیازهای قدیمی خواهد شد. توانایی استفاده از دادههای خام و تفسیر پیچیدگی های موجود در دادهها برای تجزیه و تحلیل آینده ی کسب و کار یکی از این نیازها است.

بلاک چین و خدمات اطمینان بخشی

فناوری بلاکچین از طریق ایجاد زنجیره ی عطف مناسب و ساختاردهی مطلوب به ثبت داده ها در بلوکهای خود موجب خواهند شد که بتوان به نوعی یک سامانه ی دفترداری مشترک برای طرفین معامله ایجاد کرد. داد ههای موجود در هر بلوک به دلیل احتمال تحریف بسیار پایین و همچنین اجماع مشارکت کنندگان درباره ی درستی آن تراکنش، عماً حکم تاییدیه ی تراکنش را دارد. بنابراین، حسابرسان میتوانند با خیالی آسوده تر و با صرف هزینه و زمان کمتر در این موضوع به ارائه ی خدمات دارای ارزش افزوده بالاتر، از جمله، بررسی مبادلات دارای پیچیدگی زیاد و اثربخشی کنترلهای داخلی بپردازند(دیلویت، ۲۰۱۶).

 بلاک چین و صنعت مالی

فناوری های مبتنی بر بلاکچین از جنبه های مختلفی میتوانند بر صنعت مالی تاثیرگذار باشند. برای مثال، به منظور تسهیل معاملات آتی یا سلف میتوان از ویژگیهای مطلوب قراردادهای هوشمند استفاده کرد.

به باور (گارتنر  ۲۰۱۶)، بلاک چین در حسابداری و حسابرسی تنها نخستین مرحله از کاربرد پلتفرم دفاترکل توزیع شده است که در آیند های نه چندان دور امکان ایجاد اقتصاد قابل برنامه ریزی را فراهم خواهد ساخت. همچنین، گارتنر معتقد است که این فناوری به دلیل ساختار و ویژگیهای خاص خود در حفظ محرمانگی و اطمینان بیشتر مورد توجه حوزه ها و کارکردهای اقتصادی و مالی است و شاید تمایل سایر حرفه ها به این حوزه همانند علوم مالی و اقتصادی نباشد.

این تمایل تا حدی است که برخی حتی ایجاد موضوعی تحت عنوان «اینترنت پو لها »را دور از ذهن نمیدانند. برای مثال، اندریاس ام انتونوپلوس ( ۲۰۱۶) با انتشار کتابی با همین عنوان به تبیین الگویی برای پیاده سازی شبکه ای از پولهای مجازی و نقش آن در حوزه ی اقتصاد دیجیتالی آینده پرداخته است.

در یک نظام مالی بلاک چین محور، به راحتی و با شفافیت میتوان فعالیتهای مدیران یک شرکت را در قبال تحصیل یا فروش سهام شرکت خود به صورت آنی مشاهده کرد. از این طریق، میتوان به اطلاعات خصوصی دست یافت که ممکن است در ساختار فعلی خرید و فروش سهام پس از گذشت مدت زمان زیادی آشکار شود. از این رو، میتوان مدعی شد که بلاک چین به دلیل افزایش سرعت تاثیرگذاری اطلاعات بر قیمت تا حدودی میتواند بر کارایی بازار بیفزاید.

 فرصتها، تهدیدها، نقاط قوت و نقاط ضعف

بلاکچین از طریق ایجاد زیرساختی ارزان قیمت و با سرعت بالا در تسویه ی حساب و انتقال مالکیت، منجر خواهد شد شرکتها نقدینگی بالاتری را به نسبت ساختار فعلی در قبال دارایی های دیجیتالی و غیردیجیتالی نظیر اوراق قابل داد و ستد در یک بازار سرمایه بلاک چینی تجربه کنند. ولی از جمله معایب این فناوری نیز میتوان به عدم وجود استاندارد مشخص و همگانی، هزینه ی بالای ناشی از افزونگی ، مقیاس ناپذیری اقتصادی، کوتاهی طول کدهای قابل حمل در هر بلوک  و پیچیدگی های فنی آن اشاره کرد.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون انواع حسابداری در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.