ضریب بتا در بورس چیست؟
8 مارس 2021 2021-03-06 11:57ضریب بتا در بورس چیست؟
ضریب بتا در بورس چیست؟
سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
برای ارزیابی عملکرد سهام مورد نظرتان در جریان حرکت کلی بازار بورس می توانید ضریب بتای آن سهم را به دست آورید و از این طریق میزان نوسان قیمتی دارایی در مقایسه با بازار کلی را محاسبه کنید.
مفهوم ضریب بتا چیست؟
یکی از مهمترین مفاهیم در تصمیمگیری سرمایهگذاری ریسک و بازده ضریب بتا میباشد. هر سهم یا پرتفوی از سهام اگر در فاصله خاص از زمان خریداری، نگهداری و فروخته شود بازده خاصی نیز نصیب دارنده مینماید. این بازدهی شامل تغییر قیمت و منابع حاصل از مالکیت است. همیشه در تصمیمگیریهای مالی وجود معیار اندازهگیری ریسک مفید است. در نخستین سالهای ۱۹۰۰ تحلیلگران برای ارزیابی یا تعیین ریسک اوراق بهادار به ترازنامه توجه میکردند، یعنی هر چه قدر میزان وام یا بدهیهای یک شرکت بیشتر باشد ریسک سهام شرکت را بیشتر تخمین میزنند. در سال ۱۹۶۲ پژوهشگران میزان ریسک را برحسب حاشیه ایمنی تعریف و محاسبه میکردند. این حاشیه ایمنی بر اساس صورتهای مالی به دست نمیآمد، بلکه بر اساس تفاوت قیمت بازار و ارزش واقعی اوراق بهادار تعیین میشد. امروزه اکثر پژوهشگران ریسک سرمایهگذاری را با انحراف معیار نرخ بازده مرتبط میدانند، یعنی هر چه قدر بازده سرمایهگذاری بیشتر تغییر کند سرمایهگذاری مزبور ریسک بیشتری خواهد داشت. پیش از ادامه مطلب اشاره کوتاهی بر انواع ریسک خواهیم داشت. منابع ریسک که باعث تغییر و پراکندگی در بازده میشود به دودسته کلی تقسیم میکنند:
ریسک غیرسیستماتیک (قابلاجتناب)
به قسمتی از ریسک مجموعه سهم گفته میشود که میتوان آن را از طریق تنوعبخشی (افزایش تنوع سهام مجموعه) کاهش داد. این ریسک آن بخش از کل ریسک مجموعه سهام را که مختص به یک شرکت یا صنعت خاص است، نشان میدهد. برخی از عوامل ایجادکننده این ریسک شامل کالاها و خدمات تولیدی شرکت یا صنعت، نوع مدیریت، اقدامات رقبا و ساختار هزینههای شرکت است. بنابراین این نوع ریسک قابلکنترل است.
ریسک سیستماتیک (غیر قابلاجتناب)
بخشی از ریسک است که نمیتوان آن را از طریق تنوعبخشی کاهش داد. ازجمله این عوامل میتوان تحولات سیاسی و اقتصادی، چرخههای تجاری، تورم و بیکاری را نام برد. بنابراین، این نوع ریسک غیر قابلکنترل است. وقتی یک سرمایهگذار میخواهد درباره خرید یک نوع سهم یا اوراق قرضه تصمیم بگیرد میتواند از انحراف معیار بازده سالهای گذشته به عنوان معیار ریسک استفاده کند. معیار مناسب برای ریسک یک دارایی منفرد، سنجش حرکت همزمان آن با پرتقوی بازار است. این حرکت با کوواریانس دارایی منفرد بیان میشود و قابل استناد به نوسان پذیری پرتفوی کل بازار است. علاوه بر این هر دارایی منفرد، واریانسی دارد که به پرتفوی بازار غیر مرتبط است (واریانس غیر سیستماتیک) که به جنبههای منحصر به فرد دارایی برمیگردد. واریانس غیرسیستماتیک معمولاً کماهمیت در نظر گرفته میشود زیرا با تشکیل یک پرتفوی بزرگ و متنوع قابلحذف است. بنابراین صرف ریسک برای یک دارایی منفرد تابعی از ریسک سیستماتیک دارایی با پرتقوى کل بازار داراییهای ریسکدار است، به معیار ریسک سیستماتیک بتا (β) میگویند. ضریب بتا (Beta coefficient) به طور مقدماتی توسط شارپ به عنوان انحراف دوره در تابع رگرسیون خطی ساده جایی که نرخ بازده در شاخص بازار متغیر مستقل بوده و نرخ بازده اوراق بهادار متغیر وابسته است، تعریف میشود. زمانی که انتظار رشد شاخص سهام بازار وجود داشته باشد سرمایهگذاران سهامهایی با بتای بالاتر را انتخاب میکنند و در شرایط کاهش شاخص بازار به انتخاب سهمهایی با بتای پایینتر دست میزنند.
ضریب بتا
ضریب بتا شیب معادله رگرسیون خطی بازده دارایی به نسبت بازده بازار است که این موضوع نشان دهنده نوسان قیمتی دارایی در مقایسه با بازار کلی فعال در آن است.
که در آن بازه دارایی و بازده بازار می باشد و مقدار ضریب بتا از حاصل تقسیم کواریانس بین بازدهی دارایی و بازدهی بازار بر واریانس بازار به دست می آید که فرمول آن به شرح زیراست؛
ضریب بتا با معادل انگلیسی Beta Coefficient، میزان ریسک سیستماتیک سبد سهام را نسبت به ریسک پرتفوی بازار محاسبه مینماید و بیان کننده نوسان قیمتی سهم، در مقایسه با شرایط کلی بازاری است.
برای درک کاربرد ضریب بتا به مثالهای ذیل توجه کنید:
- اگر ضریب بتای سهمی برابر با یک باشد، انتظار میرود افزایش و کاهش قیمت آن سهم درست مطابق افزایش یا کاهش بازار خواهد بود.
- اگر ضریب بتای سهمی بیشتر از یک باشد، نوسانات بازدهی آن سهم بیشتر از نوسانات بازار خواهد بود و به آن دارایی پرریسک گفته میشود. بالعکس، داراییهایی که ضریب بتای آنها کمتر از یک باشد، نوساناتی کمتر از نوسانات بازار را تجربه خواهند کرد و به آنها دارایی کمریسک گفته میشود.
- اگر ضریب بتای سهمی دو باشد، افزایش و کاهش قیمت آن دو برابر شاخص بازار خواهد بود؛ یعنی هنگامیکه بازار ۱۰ درصد رشد قیمت را تجربه میکند، قیمت این سهم ۲۰ درصد افزایش مییابد و زمانی که بازار ۱۰ درصد سقوط میکند، قیمت این سهم ۲۰درصد کاهش مییابد.
- سهمی که بتای آن ۰.۵ است، اگر رشد شاخص بازار ۱۰ درصد باشد، رشد قیمت آن سهم پنج درصد خواهد بود و اگر بازار ۱۰درصد افت کند، ارزش این سهم پنج درصد افت خواهد کرد.
- سهمی که بتای صفر دارد، با نوسانات بازار تغییر نمیکند و این بدان معنا است که نمیتوان هیچ رابطهای میان رشد و افت بازار و رشد یا افت این سهم پیدا کرد.
- همچنین اگر سهمی بتای منفی داشته باشد، رفتار آن درست عکس رفتار بازار است؛ بهعنوانمثال اگر بتای سهمی منفی یک باشد، درصورتیکه بازار ۱۰ درصد رشد کند، ارزش این سهم ۱۰ درصد کاهش مییابد.
گفتنی است برای محاسبه بتای یک سبد از داراییهای سهام یا صندوقسرمایهگذاری مشترک ، کافی است بتای هر یک از سهام سبد دارایی مذکور را به دست آورده و میانگین موزون بتای آنها را محاسبه کنیم که معادل بتای آن صندوق یا سبد از داراییها است.
بدیهی است که اگر بتای سبد یا صندوقسرمایهگذاری مشترک کوچکتر از یک باشد، هنگام کاهش ارزش بازار، ارزش داراییهای آن کمتر از بازار کاهش مییابد و ریسک سبد یا صندوقسرمایهگذاری مشترک در مقابل ریسک بازار پایینتر است.
فرمول ریاضی محاسبه بتا از کواریانس بازده سهم یا سبد و بازده بازار تقسیم بر واریانس بازدههای بازار بدست میآید.
در جدول زیر تفسیر انواع ضریب بتا و تاثیر آن در یک صندوق سرمایهگذاری را مشاهده میکنید:
عدد بتا | تفسیر | ||
---|---|---|---|
β > 1 | تغییرات صندوق بیش از تغییرات شاخص و هم جهت با آن بوده |
بتای صندوق = ۱/۲ (یعنی میزان ریسک بیشتر از شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق %۱۲۰ رشد میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند،صندوق % ۱۲۰ افت میکند. |
|
β = 1 | تغییرات صندوق برابر با تغییرات شاخص و هم جهت با آن بوده |
بتای صندوق =۱ (یعنی میزان ریسک برابر با شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند، صندوق هم % ۱۰۰رشد میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق هم % ۱۰۰افت میکند. |
|
0 < β < 1 | تغییرات صندوق کمتر از تغییرات شاخص و هم جهت با آن بوده |
بتای صندوق = ۰/۸ (یعنی میزان ریسک کمتر از شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق %۸۰ رشد میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند،صندوق %۸۰ افت میکند. |
|
β = 0 | تغییرات صندوق هیچ ارتباطی با تغییرات شاخص ندارد | ||
0 > β > -1 | تغییرات صندوق کمتر از تغییرات شاخص و عکس آن بوده |
بتای صندوق = ۰/۸- (یعنی میزان ریسک کمتر از شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق % ۸۰ افت میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۸۰ رشد میکند. |
|
β = -1 | تغییرات صندوق برابر با تغییرات شاخص و عکس آن بوده |
بتای صندوق = 1- (یعنی میزان ریسک برابر با شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق % ۱۰۰افت میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۱۰۰رشد میکند. |
|
β < -1 | تغییرات صندوق بیشاز تغییرات شاخص و عکس آن بوده |
بتای صندوق = ۱/۲- (یعنی میزان ریسک بیشتر از شاخص بازار است) اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق % ۱۲۰ افت میکند. اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۱۲۰ رشد میکند |
نفرین بتای صفر
گفتیم که بتای رشد و نزول با هم برابر نیست. شکستن طلسم کار آسانی نیست، اما به زحمتش میارزد.
برای این کار لازم است که برای سهمهای دو بتا به دست بیاوریم. یکی برای بازار خرس و دیگری برای بازار گاو. (البته نه گاوی مثل بهار 99 که همه سهمها همیشه مثبت 5 بودند. یک گاو مهربانتر). پرتفوی ما میتواند در بازار خرس بتا منفی شود و در بازار مثبت، بتا مثبت تهاجمی! مثلا اگر پرتفویی درست کنید که در بازار مثبت بتایی برابر 1.2 و در بازار منفی بتای 0.2- داشته باشد، شاهکار خلق کردهاید. شاخص مثبت میشود و شما بیشتر از بازار مثبت میخورید، بازار منفی میشود، با یک مثبت کوچک روز را به پایان میبرید.
نتیجه
درنتیجه با توجه به مفهوم اصلی ضریب بتا و انواع ریسک اشارهشده در متن، میتوان گفت، ضریب بتا بیان میکند که اگر بازده پرتفوی بازار یک درصد تغییر کند، بازده سهم به چه میزان تغییر خواهد کرد. با این توضیح رابطه بتا به صورت زیر خواهد بود:
اگر بیشتر از یک باشد، ریسک سیستماتیک سهم بیشتر از ریسک سیستماتیک بازار خواهد بود. بنابراین تغییرات بازدهی سهم بیشتر از تغییرات بازده بازار و درنتیجه بازده مورد انتظار از سهم بیشتر از بازده مورد انتظار از بازار خواهد بود. این نوع سهام، به سهام “تهاجمی” شهرت داشته و در زمان رونق بازار جهت سرمایهگذاری مناسباند، چراکه در زمان رونق رشد بیشتری از شاخص بازار را ثبت میکنند. اگر β برابر یک باشد، ریسک سیستماتیک سهم با ریسک سیستماتیک بازار برابر خواهد بود. بنابراین تغییرات بازدهی سهم با تغییرات بازدهی بازار برابر و درنتیجه بازده مورد انتظار از سهم برابر بازه مورد انتظار از بازار خواهد بود و اگر β کمتر از یک باشد، ریسک سیستماتیک سهم از ریسک سیستماتیک بازار کمتر خواهد بود. بنابراین تغییرات بازدهی سهم کمتر از تغییرات بازدهی بازار و درنتیجه بازده مورد انتظار از سهم کمتر از بازده مورد انتظار از بازار خواهد بود. این نوع سهام، به سهام “تدافعی” شهرت داشته و در زمان رکود بازار جهت سرمایهگذاری مناسب میباشند. چون در صورت کاهش شاخص بازار، این سهم کندتر از شاخص بازار کاهش پیدا میکند و سرمایهگذار متحمل زیان کمتری میگردد. در انتها باید توجه داشت که ضریب بتا به هیچوجه به تنهایی دلیل ارزندگی یا عدم ارزندگی یک سهم نیست، بلکه تنها ابزاری جهت شناخت بهتر روند حرکتی سهم در مقایسه با شاخص بورس میباشد.
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون بورس در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.