تعاریف زیادی در مورد حسابداری بین المللی وجود دارد. حسابداری بین المللی روشی آموزنده و توصیفی است و انواع مختلفی از روش های حسابداری ، اصول و استانداردهای همه کشورها را در بر می گیرد.

بنابراین لازم است حسابدار در زمان تحصیل حسابداری بین المللی از اصول و قوانین مختلف آگاهی داشته باشد. هیچ یک از این اصول به دلایل اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و حقوقی در سطح جهانی یا کامل تدوین نمی شود. به طور کلی ، سیستم حسابداری بین المللی مجموعه ای از کلیه اصول ، روش ها و استانداردهای همه کشورها است.

تعریف ویرایش از حسابداری بین المللی:

در این مفهوم حسابداری بین المللی یک سیستم جهانی است که قادر است در همه کشورها پذیرفته شود و مورد توجه باشد. جمعی از اصول مورد قبول در حسابداری که وسعت زیادی دارند و به سایر کشورها رسیده باشند (مثل اصول موجود در آمریکا) و در نهایت شیوه های عملی و کاربردی ارائه شود که در تمامی کشورها مورد استفاده قرار گیرد و سیستم بین المللی معنایی جز این نخواهد داشت.

ویریچ تعریف مشخص و دقیقی درباره این موضوع مطرح کرده است که از این بین به سه مفهوم اشاره می شود.

• حسابداری مربوط به واحدهای غیر اصلی شرکت ها.
• حسابداری جهانی.
• حسابداری بین المللی انطباقی یا تطبیقی.

تعریف حسابداری برای “واحدهای غیر اصلی شرکت ها”، محدودترین و قدیمی ترین  توضیحات را دارد. بیشترین سهم را حسابداری جهانی به خود اختصاص داده است و هدف آن استاندارد شدن مجموعه ای از اصل های مرتبط به حسابداری بین الملل است.

معنای حسابداری بین المللی یا انطباقی:

توافقاتی در ادبیات حسابداری موجود است مبنی بر این موضوع که حسابداری بین المللی به کلیات حسابداری انطباقی گفته می شود. معنای حسابداری انطباقی، حسابداری بین الملل را در جهتی قرار می دهد که لازمه آن درک و مورد توجه قرار گرفتن اختلافات ملی با کشورهای گوناگون است.

این مفهوم مشمول موارد زیر خواهد بود:

• اطلاع از ناهمگونی و نابرابری روش های حسابداری شرکت ها و شیوه های ارزش گذاری در سطح جهانی.
• درک شیوه های عملی و اصول مرتبط به حسابداری که در کشورهای مختلف موجود است.
• توانایی جهت بررسی و قضاوت شیوه های ناهمگون و گوناگون حسابداری برای گزارشگری اقتصادی.

در انجام این شیوه، حسابداری بین المللی منجر به یک پروسه از ترکیب حساب های مرتبط به شرکت مادر و شعبه ها و هم چنین تبدیل ارز خارجی به پول کشور مورد نظر می شود.

تبدیل صورتهای مالی عملیات در کشورهای خارجی

 برای تبدیل صورتهای مالی مربوط به عملیات شرکتهای فرعی فعال در کشورهای خارجی استانداردهای مختلفی توسط مجامع حرفه ای برخی کشورها تدوبن شده است . یکی از مهمترین مباحث بیان شده در این استانداردها ، چگونگی گزارش عملیات شرکتهای فرعی خارج از کشور در صورتهای مالی تلفیقی و تبدیل پول رایج در آن کشورها به پول ملی شرکت اصلی می باشد بنابراین نرخ تبدیل ارز و نوسانات آن عامل مهمی در این فرآیند است

عوامل تعیین کننده نرخ تبدیل بین پولهای رایج در کشور های مختلف

1. نرخ های اسمی سود تضمین شده (بهره) در کشورهای مختلف که  خود متاثر از نرخ تورم مورد انتظار است.
2. نسبت قیمت های نسبی سبد کالا و خدمات در دو کشور معین که از تقسیم قیمت های این کشورها بر یکدیگر بدست می آید.

لازم به ذکر اینکه: ثابت نبودن نرخ تورم و قدرت خرید در کشورهای مختلف موجب نوسان نرخ تبدیل ارز و در نهایت منتج به ایجاد مبالغ معتنابهی سود و زیان ناشی از تسعیر ارز می شود.

رویکردهای تبدیل صورتهای مالی شرکتهای فرعی فعال در کشورهای خارجی

رویکرد اول: کانون توجه پول رایج در کشور متبوع شرکت اصلی است و فرض بر این است که عملیات شرکت فرعی خارجی بر اساس این پول ثبت و گزارش می شود . به بیان دیگر دارایی ها ، بدهی ها ، درآمد فروش و هزینه ها بر مبنای پول رایج در کشور شرکت اصلی گزارش می گردد.

رویکرد دوم: فرض بر این است که عملیات شرکت فرعی بر مبنای پول رایج در کشور خارجی رخ داده و تاثیری بر پول رایج در کشور متبوع شرکت اصلی نداشته است. بنابراین دارایی ها ، بدهی ها ، درآمد فروش و هزینه ها بر اساس پول خارجی اندازه گیری اما از لحاظ مقاصد گزارشگری به پول کشور متبوع شرکت اصلی تبدیل می شود.نتیجه حاصله از رویکرد دوم :تغییرات نرخ ارز تاثیری بر عملیات یا گردش وجه نقد ندارد مگر اینکه دارایی های خالص شرکت فرعی مورد مبادله قرار گیرد. بنابراین ، مادام که دارایی های خالص مبادله نشده است اثر تغییر نرخ تبدیل ارز در صورت سود و زیان گزارش نمی شود.

یکسان کردن استانداردهای حسابداری در سطح جهانی:

فرایندی است که به یکسان کردن، هماهنگ سازی و متشابه کردن دسته های گوناگون استانداردهای حسابداری و شیوه های گزارشگری اقتصادی می پردازد. یک دلیل برای یکسان نمودن استانداردها بیشتر شدن اهمیت شرکت هایی است که چند ملیتی هستند. جمعا دلایلی که باعث ایجاد تمایل به یکسان سازی استانداردها شده اند شامل موارد زیر می شود:

• اهمیت زیاد شرکت های چند ملیتی: با یکسان شدن استانداردها و شیوه های حسابداری استفاده شده به واسطه ی بخش های گوناگون و شرکت های اقماری، گردآوری صورت های مالی تلفیقی، ساده تر خواهد شد.

• جمع کثیری از ادارات حسابرسی، شعبه های گوناگونی در جهان دارند و هر چقدر استانداردهای حسابداری بیشتر شبیه به هم باشند، انجام وظایف مرتبط به حسابداری ساده تر خواهد شد. در جهان امروز شاهد افزایش تامین مخارج مالی در خارج از مرزها و مبادله اوراق بهادار در بورس های جهانی هستیم و به همین جهت یکسان سازی استاندارد ها و شیوه های حسابداری، سطح کارایی و هماهنگی را بیشتر می کند.

در گذشته هماهنگ سازی به اشتباه به عنوان مترادفی برای “استاندارد کامل” درنظر گرفته می شد ولی در واقعیت استاندارد کردن با هماهنگ سازی متفاوت است.

عوامل ایجاد کننده تفاوت ها در حسابداری بین الملل :

عوامل کلیدی ایجاد کننده این تفاوتها عبارتند از:

1. نوع بازار های مالی: بازار مالی مبتنی بر سرمایه گذاری و دریافت وام
2. تقسیم بندی بین بخش خصوصی و ارگان های دولتی در فرایند سیاست گذاری حسابداری و تدوین استانداردهای مربوط و همچنین تشریک مساعی حرفه حسابداری در این فرایند
3. سیستم حقوقی هر کشور که گزارشگری مالی بر آن مبتنی است.

تفاوتهای فوق حسابداری در کشورهای مختلف دو مدل گزارشگری مالی توسعه و تکامل یافته در کشورهای صنعتی جهان بوجود آورده است :

مدل انگلیسی – آمریکایی :

این گروه بندی شامل: انگلستان،ولز،اسکاتلند،ایرلند،بسیاری از کشورهای مشترک المنافع انگلیس و ایالات متحده آمریکا و کانادا و استرالیا میباشد. در مدل یک حرفه حسابداری قدرتمندی را در برمی گیرد و تا حدی نقش دولت را محدود می کند.اهمیت زیادی برای بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه قائل است و بر ارائه مطلوب صورتهای مالی حسابرسی شده تاکید دارد. منظور از ارائه مطلوب صورتهای مالی نیز اعمال قضاوت حرفه ای به نحوی است که صورتهای مالی را ابزاری مفید برای تصمیم گیری های سرمایه گذاری بسازد. انگلستان و کشورهای مشترک المنافع: ریشه حسابداری در انگلستان بسیار عمیق است قدیمی ترین جوامع حرفه ای حسابداری در اواسط قرن نوزدهم در این کشور تأسیس شده است.زیربنای حسابداری انگلستان شامل قوانین مختلف شرکتهاست.که از سال ۱۸۴۴ میلادی شروع و تا سال ۱۹۸۹ ادامه داشته است. قبل از سال ۱۹۸۱ ، قوانین شرکتها غالبا افشای اطلاعات مالی را مورد تاکید قرار داده است.اما در قوانینی که از سال ۱۹۸۱ شروع شده ، قوانین قبلی شرکتها با یکدیگر تلفیق و علاوه بر آن ، رهنمودهای اتحادیه اروپایی نیز لحاظ شده اند . حرفه حسابداری در انگلستان متشکل از ۶ سازمان اصلی است.

اولین سازمان تدوین کننده استاندارد در سال ۱۹۷۰ میلادی تحت عنوان کمیته راهبردی استانداردهای حسابداری تشکیل شد، استانداردهای تدوین یافته در این کمیته در صورتی قابلیت اجرا می یافت که توسط شش سازمان ذکر شده در بالا به تصویب می رسید . آمریکا: اگرچه سازمانهای حرفه ای حسابداری آمریکا به قدمت سازمانهای همتای خود در انگلستان نمی باشد اما تاثیر زیادی و نفوذ قابل ملاحظه ای بر تکامل تدریجی حسابداری در نقاط مختلف دنیا داشته اند. در آمریکا برای اولین بار مبانی نظری قابل قبولی برای حسابداری تدوین شد که توسط برخی از کشورهای دیگری که از مدل انگلیسی – آمریکایی پیروی می کنند و همچنین کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری پذیرفته شد. کانادا: در سال ۱۹۷۳ دوگروه با اهمیت با عناوین کمیته استانداردهای حسابرسی وکمیته تحقیقات حسابداری سازماندهی شد .پیشنهادها ورهنمودهای این کمیته در نشریات انجمن حسابداران خبره کانادا انتشار میابد.تصویب استانداردها نیز مستلزم رأی مثبت ۲/۳ اعضاء میباشد استرالیا: وضعیت تدوین استانداردهای حسابداری در کشور استرالیا نسبتاً پیچیده است.

اگرچه تا حدود زیادی بر قوانین شرکتهای انگلستان اتکاء می شود اما ایالات مختلف این کشور نیز قوانین خاص خود را دارند. در این قوانین بیشتر بر افشای اطلاعات تاکید می شود و قواعد اندازه گیری در کانون توجه قرار ندارد. سال ۱۹۶۶ میلادی سازمانی مشترک با عنوان بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا ایجاد گردید این بنیاد مسئولیت تهیه پیش نویس وتدوین استانداردهای حسابداری را عهده دار است. سال ۱۹۹۱ سازمانهای مختلف تدوین استاندارد ادغام و هیات استانداردهای حسابداری استرالیا تشکیل گردید. اما رویکرد جدید در این کشور ، بر ایجاد سازمان سیاستگذاری حسابداری نظیرFASB در آمریکا و با استقلال بیشتر تاکید دارد. سایر کشورها : دو کشور نسبتا کوچک یعنی زلاندنو و هلند نیز از لحاظ توسعه حسابداری جالب توجه می باشند. اگرچه کشور هلند بر قاره اروپا تعلق دارد اما از لحاظ حسابداری تا حدود زیادی از مدل انگلیسی – آمریکایی پیروی می کند. جامعه حسابداری این کشور در گزارشگری بر مبنای ارزشهای جاری نیز پیشگام بوده است. در کشور زلاندنو سیاستگذاری حسابداری وتدوین استانداردهای مربوطه در حیطه مسئولیت بخش خصوصی است.در سال ۱۹۹۱ تاسیس هیات استانداردهای حسابداری پیشنهادوتصویب شد واین کشور نیز از مدل حسابداری انگلیسی – آمریکایی تبعیت می کند.

مدل اروپایی :

کشور هایی که از مدل اروپایی حسابداری تبعیت می کنند نوعاً کشورهای اروپای غربی نظیر فرانسه و آلمان میباشند،اگرچه ژاپن نیز از همین مدل حسابداری پیروی می کند.کشور های شرق اروپا (بلوک شوروی سابق) در این بخش مورد بررسی قرار نمی گیرند. نقش جامعه حرفه ای حسابداری نسبتا ضعیف است.نفوذ دولت بر قواعد حسابداری بسیار و تاکید اصلی بر هدف وصول مالیات و حفظ منافع اعتباردهندگان و سایر طلبکاران است . نتیجه بکارگیری این مدل ، با اهمیت شدن تأمین مالی از طریق بانکهای عمده به جای سرمایه از طریق بورس اوراق بهادار بوده است . هدف گزارشگری مالی در مدل اروپایی صرفاً رعایت قوانین و مقررات مصوب و ارائه صورتهای مالی منطبق با آن می باشد ولی در مدل آمریکایی – انگلیسی در ارائه مطلوب صورتهای مالی ، محتوای اقتصادی اطلاعات مورد تاکید است فرانسه : یک سیستم یکنواخت حسابداری شامل یک رشته سرفصل ملی حساب ، بیان و توصیف اصطلاحات فنی و شرح حسابهای بدهکار و بستانکار قانون تجارت و قوانین مالیاتی این کشور نفوذ و تاثیر با اهمیتی بر حسابداری و گزارشگری مالی دارد.

جامعه حرفه ای نسبتاً کوچک وضعیفی در این کشور وجود دارد و بیشترین تاثیر برحسابداری از ناحیه دولت مرکزی واتحادیه اروپایی است. آلمان : در آلمان تامین مالی از طریق بانکها بوده و سیاستگذاری و تدوین استانداردهای حسابداری در آلمان ضعیف و یا مرسوم نمی باشد. در آلمان فعالیتهای حرفه ای حسابداری ، بیشتر با وظیفه حسابرسی مرتبط است. اما در آلمان در سال ۱۹۶۵ قانون شرکتهای سهامی به سمت رویکرد انگلیسی- آمریکایی متمایل شد و افشای بیشتر اطلاعات و همچنین میزان محدودی از تلفیق را در شرکتهای سهامی بزرگ خواستار گردید. اما کماکان حسابداری آن کشور بر مدل اروپایی مبتنی است. اما علایمی دال بر تمایل به سمت مدل انگلیسی و آمریکایی دیده می شود. در سال ۱۹۸۵ میلادی ، از طریق قانون جامع حسابداری ، رهنمودهای اتحادیه اروپایی نیز در سیستم حسابداری آلمان ملحوظ گردید. ژاپن : کشور ژاپن ، مثال خاصی از مدل اروپایی است. اقتصاد ژاپن تحت تسلط غیر رسمی گروه مقتدری از واحدهای انتفاعی صنعتی بزرگ قرار داشته است.در درون این اقتصاد مبتنی بر مدل رقابت چند گانه ، حرفه حسابداری ژاپن نقش بسیار کم رنگی را ایفا کرده است. اما دولت این کشور نقش زیادی را در عرصه حسابداری داشته است. اولین قوانین حسابداری در ژاپن اواخر قرن نوزدهم بوده از مدل حسابداری فرانسه و آلمان اقتباس گردیده است. در حسابداری ژاپن ، به جای تاکید بر صورت سود و زیان ، ترازنامه کانون توجه است که خود مبین اهمیت بیشتری است که به حمایت از اعتبار دهندگان در مقایسه با ارائه اطلاعات بر سرمایه گذاران داده شده است. تامین مالی از طریق استقراض از سیستم بانکی ژاپن اهمیت بیشتری را نسبت به تامین مالی از طریق عرضه سهام دارد.

کمیته بین المللی مرتبط به استانداردهای حسابداری IASC:

این کمیته در تاریخ 1973 میلادی با همکاری ده کشور تشکیل شد. امروزه بیشتر از 100 سازمان حسابداری از 70 کشور عضو این کمیته هستند اما جالب است بدانید هیچ کدام از این کشورها تعیین استانداردهای حسابداری خویش را بر عهده این کمیته قرار نداده اند. این کمیته در یکسان کردن استانداردهای حسابداری نقش بزرگی دارد و در سال های اخیر با کم کردن تعداد شیوه های مورد قبول حسابداری به ایجاد قابلیت مقایسه بین شیوه های گوناگون کمک کرده است و از سال 1990، این کمیته با مشارکت هیات های تعیین استاندارد 4 کشور از کشورهای عضو، برای بیشتر شدن شباهت استانداردها اقداماتی را انجام داده است.

فدراسیون بین المللی حسابداری (IFAC):

سال تشکیل این فدراسیون سال 1977 میلادی است و به لحاظ هدف به عنوان یک مکمل برای کمیته بین المللی استاندارد محسوب می شود. اعضای این فدراسیون ادارات حرفه ای حسابداری از کشورهای گوناگون هستند. استانداردهایی که توسط این فدراسیون منتشر می شوند مانند استانداردهای کمیته بین المللی از نظر کشورهای گوناگون لازم الاجرا نیست.

هیئت استاندارد های حسابداری مالی (FASB):Financial Accounting Standard Board

گسترش دامنه انتقادهای مطرح شده پیرامون عملکرد هیئت اصول حسابداری، موجب شد تا این هیئت در اواخر سال ۱۹۷۳ میلادی به‌طور رسمی منحل شود و هیئت استانداردهای حسابداری مالی جایگزین آن گردد. هیئت استانداردهای حسابداری مالی نهاد مستقلی در بخش خصوصی است که از سال ۱۹۷۳ میلادی تاکنون، عهده‌دار مسئولیت تدوین اصول و ضوابط حاکم بر حسابداری و گزارشگری مالی بوده است. ساختار این هیئت از جهات مختلفی، متفاوت از مراجع پیشین تدوین اصول و ضوابط حسابداری است؛ زیرا, برخلاف هیئت اصول حسابداری که از ۱۸ تا ۲۱ عضو نیمه‌وقت تشکیل شده بود، هیئت استانداردهای حسابداری مالی دارای ۷ عضو تمام ‌وقت است؛ به‌علاوه, اگرچه هیئت اصول حسابداری و کمیته رویه‌های حسابداری به انجمن حسابداران رسمی ایالات متحد آمریکا وابسته بودند، اما هیئت استانداردهای حسابداری مالی مرجعی است که به نمایندگی از سوی افراد و گروههای مختلف نسبت به تدوین استانداردهای حسابداری مالی همت می‌ورزد؛ به‌طوری‌که اعضای این هیئت مرکب از نمایندگان سازمانها و واحدهای اقتصادی انتفاعی و غیرانتفاعی، حرفه حسابداری، صاحب‌نظران و نظریه‌پردازان حسابداری، دولت، تحلیلگران مالی و سایر افراد و گروههای علاقه‌مند است؛ و در نهایت, به‌رغم آنکه هیئت اصول حسابداری و کمیته رویه‌های حسابداری به لحاظ مالی به انجمن حسابداران رسمی ایالات متحد وابسته بودند، اما هیئت استانداردهای حسابداری مالی تحت حمایت مالی بنیاد حسابداری مالی قرار دارد.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه موضوعات در رابطه با انواع حسابداری در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.