افزایش سرمایه چیست؟
5 ژانویه 2021 2021-01-02 11:51افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه چیست؟
اگر به تازگی فعالیت خود را در بورس شروع کرده باشید حتما دوست دارید که بدانید افزایش سرمایه چیست؟ و همچنین درباره انواع روش های آن اطلاعات بیشتری بدست بیاورید. همه شرکت ها در طی چرخه حیات خود در مقاطعی از زمان به دلایل مختلف نیاز به منابع مالی بیشتری نسبت به آنچه که در اختیار دارند، پیدا می کنند. یکی از روش هایی که می توانند به این منابع مالی جدید دست پیدا بکنند افزایش سرمایه است.
در بورس حتی خبر افزایش سرمایه یک شرکت نیز می تواند قیمت سهام آن را دستخوش تغییرات قابل توجهی بکند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در این مقاله توضیحاتی درباره این موضوع و انواع روش های آن برای علاقه مندان به این موضوع ارائه کنیم.
افزایش سرمایه چیست؟
برای این که به سادهترین زبان بتوانیم مفهوم افزایش سرمایه را توضیح دهیم، یک مثال ساده میزنیم:
شما یک تاکسی میخرید و آن را در اختیار دوستتان میگذارید تا با آن کار کند. قرار است که در سود این کار (بعد از کم کردن تمام هزینهها) شریک شوید.
برای این که مطمئن شوید تمام سرمایه خود را از دست نمیدهید، قرار میگذارید که اگر زیان حاصل از این کار به نصف قیمت ماشین رسید، تاکسی را بفروشید و باقیمانده سرمایه خود را نجات دهید.
۵۰ میلیون تومان پول میدهید و ماشین خریده میشود. در این حالت سرمایه شما ۵۰ میلیون تومان است. پس از مدتی یکی از حالتهای زیر پیش میآید:
- دوستتان میگوید در یک سال گذشته ۵۰ میلیون سود کرده است. او پیشنهاد میدهد بجای این که سهم خود را بردارید، ماشین قدیمی را بفروشید و یک ماشین بزرگتر بخرید که درآمد بیشتری دارد. اگر این پیشنهاد را قبول کنید، حالا شما ۱۰۰ میلیون تومان پول نزد دوست خود دارید. (سرمایه خود را از سود افزایش میدهید.)
- دوستتان میگوید که از سود این کار راضی بوده است. برای همین تصمیم گرفته که از جیب خودش ۵۰ میلیون تومان روی پول ماشین بگذارد که با هم ماشین بزرگتری بخرید. شما هم اگر دوست داشته باشید میتوانید پول بگذارید، در غیر این صورت (چون او، هم پول گذاشته و هم دارد کار میکند) سهم بیشتری خواهد داشت. (سرمایه را با آورده جدید افزایش میدهید.)
- متوجه میشوید که دوست شما ۲۵ میلیون زیان کرده است. طبق قرار قبلی میخواهید ماشین را بفروشید و با اندوه و ناراحتی ۲۵ میلیون باقیمانده را بردارید و بروید. اما متوجه میشوید که ماشین گران شده و حالا همین تاکسی را ۱۰۰ میلیون تومان میخرند. زیان شما یک چهارم قیمت ماشین است. (سرمایه شما بدون ورود پول جدید افزایش پیدا کرده است.)
در تمام این حالتها سرمایه شما تغییر میکند. افزایش سرمایه در شرکتها هم چیزی شبیه به همین مثال است. شاید بد نباشد قبل از آنکه وارد بحث شویم، یکبار دیگر به حالتهای مختلف تغییر سرمایه فکر کنید.
راه های افزایش سرمایه
معمولا روند افزایش سرمایه در شرکتها به این شکل است که در مرحله اول هیئت مدیره شرکت پیشنهاد خود را به همراه دلایل کافی در خصوص افزایش سرمایه به سهامداران شرکت ارائه می کند. این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق العاده شرکت مورد رای گیری سهامداران شرکت قرار می گیرد.
سپس در صورت تصویب این پیشنهاد در مجمع و پس از ارائه مجوز از سوی بورس، افزایش سرمایه شرکت صورت می گیرد.
قیمت سهام شرکت پس از افزایش سرمایه، دستخوش تغییر می شود. این که افزایش سرمایه شرکت از چه روشی انجام شود، اثرات متفاوتی در این تغییرات قیمت دارد. درادامه درباره انواع روش های افزایش سرمایه بیشتر توضیح می دهیم.
انواع افزایش سرمایه
حالا بیایید با هم نگاهی بیندازیم به انواع افزایش سرمایه.
۱) از محل سودهای انباشته
همانطور که میدانید، با خرید سهام یک شرکت، عملا مالک بخشی از آن میشوید. با این کار شما هم در تولید کالا یا خدمات توسط شرکت نقش دارید و از این عملیات سود میبرید.
بخشی از درآمد شرکت، سالانه بین سهامداران تقسیم میشود. اما بخش دیگری از سود برای مخارجی مثل مخارج سرمایهای (Capital Expenditure) نزد شرکت باقی میماند. به این سود به اصطلاح سود انباشته میگویند.
شرکت میتواند از این منبع اقدام به افزایش سرمایه کند. از آنجایی که در این روش هیچ پول جدیدی به شرکت وارد نشده، لازم نیست سهامداران پولی به شرکت پرداخت کنند. در این صورت سهام جدید بهصورت «سهام جایزه» و متناسب با درصد شراکتی که دارید، به شما تعلق خواهد گرفت.
اگر شما مالک ۱ درصد از سهام شرکت باشید، پس از افزایش سرمایه درصد مالکیت شما چه تغییری خواهد کرد؟
در این مثال شما یک درصد از سهام شرکت را داشتید. یعنی ۱ درصد از همهچیز (از جمله سود انباشته) به شما تعلق داشت. پس از افزایش سرمایه هنوز هم مالک یک درصد از سهام شرکت هستید و این عدد تغییری نخواهد کرد.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته
دقت کنید که در این روش، قبل و بعد از روز مجمع دارایی شما تغییر نمیکند. چرا که پیش از این هم مالک بخشی از سود انباشته بودهاید. قیمت باید به شکلی تغییر کند که «تعداد سهم ضربدر قیمت قبلی» برابر بشود با «تعداد جدید سهم ضربدر قیمت جدید».
در این روش قیمت سهم پس از بازگشایی از این فرمول محاسبه میشود:
مثال
قیمت پایانی یک پتروشیمی خیالی با نماد «شمثال» در آخرین روز معاملاتی پیش از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال بود. این شرکت سرمایه خود را به میزان ۵۰% بالا برده است. قیمت سهم پس از بازگشایی چقدر خواهد بود؟
کافی است قیمت قبلی را بر ۰.۵+۱ تقسیم کنیم. جواب برابر خواهید بود با ۱۸۵۴ ریال.
البته دقت کنید که این عدد، قیمت آغازی در زمان بازگشایی نماد است. ممکن است در حراج قیمتی بالاتر یا پایینتر از این قیمت کشف شود.
اگر شما ۱۰۰۰ سهم «شمثال» داشته باشید، پس از افزایش سرمایه، ۱۵۰۰ سهم در پرتفوی شما خواهد بود. میزان سرمایه شما در حالت قبلی ۲۷۸۱۰۰۰ ریال بود. حالا شما ۱۵۰۰ ضرب در ۱۸۵۴ ریال سرمایه دارید. یعنی ۲۷۸۱۰۰۰ ریال.
همانطور که میبینید از نظر تئوری، کسی که سهم را درست قبل از برگزاری مجمع خریده باشد هیچ سودی نمیبرد و سرمایهاش بدون تغییر میماند.
۲) از محل تجدید ارزیابی
فرض کنید در زمانی که دلار کمتر از ۴ هزار تومان بود، یک قطعه زمین میخرید و در آن کارخانهای بنا میکنید. در این وضعیت شما a تومان سرمایهگذاری کردهاید. حالا به زمانی میرسیم که هر دلار نزدیک به ۱۴ هزار تومان ارزش دارد.
در وضعیت جدید، قیمتها تغییر کردهاند و حالا قیمت زمین، ماشینآلات و دیگر داراییهای مشهود و نامشهود شما تغییر کرده است. در این زمان میتوانید سرمایه خود را با قیمتهای جدید تعدیل کنید.
توجه کنید که در این حالت شما عایدی (Yield) نداشتهاید. اصلا شاید هنوز تولید را شروع نکرده باشید. برای همین میگوییم که یک درآمد غیرعملیاتی حاصل شده است. یعنی درآمدی که از عملیات تولید به دست نمیآید. این درآمد با عنوان «مازاد تجدید ارزیابی» در صورتهای مالی منعکس میشود.
در این نوع از افزایش سرمایه، ماهیت شرکت تغییری نمیکند و نمیتوانیم بگوییم که «سرمایه مولد» به شرکت وارد شده است. بنابراین بعید بهنظر میرسد که وضعیت سودآوری (زیاندهی) شرکت تغییر کند.
در ایران به دلیل وجود نرخ تورم بالا، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث افزایش میزان سرمایه شرکت میشود. اگر قیمتها را تورمزدایی کنیم، متوجه میشویم که تجدید ارزیابی داراییهای مشهود به دلیل وجود استهلاک، در عمل میتواند منجر به کاهش سرمایه شرکت شود. (تجهیزات شرکت دیگر نو نیستند.)
اما داراییهای نامشهود مثل ارزش برند میتوانند حتی با تورمزدایی هم رشدی چشمگیر داشته باشند.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
یکبار دیگر نماد شمثال را تصور کنید. اگر قیمت پایانی این سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از افزایش سرمایه «قیمت نظری» سهم چقدر خواهد بود؟
بجای آن که سریع فرمول ارائه کنیم و با عددگذاری به جواب برسیم، بیایید کمی در مورد این معما فکر کنیم.
سرمایه شرکت قبل از تجدید ارزیابی n ریال بود. حالا شرکت P درصد افزایش سرمایه داده است. تعداد سهمهایی که شما داشتهاید هم P درصد افزایش پیدا میکند. پس معقول است که قیمت بر P+1 تقسیم شود.
مثال
اگر قیمت سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از ۵۰% افزایش از محل تجدید ارزیابی، قیمت بر ۱.۵ تقسیم شده و به عدد ۱۸۵۴ میرسد.
همانطور که میبینید تغییر قیمت شبیه به حالت قبل است.
۳) از محل آورده نقدی
در دو حالت بالا که گفتیم، افزایش سرمایه منجر به ورود سرمایه جدید به شرکت نخواهد شد. اما ممکن است که یک شرکت سود انباشته نداشته باشد یا به هر دلیلی نخواهد سود انباشته خود را به مصرف برساند.
در این صورت شرکت میتواند از محل آورده نقدی اقدام به افزایش سرمایه کند.
روش کار به این شکل است که شرکت پس از افزایش سرمایه، تعدادی حق تقدم را به سهامداران خود اعطا میکند. معنی حق تقدم این است سهامداران فعلی در افزایش سرمایه نسبت به سایرین تقدم دارند.
بعد از آن که حق تقدم به شما تعلق گرفت، میتوانید با پرداخت ۱۰۰ تومان حق تقدم را به سهام عادی تبدیل کنید. (ارزش اسمی سهمها در ایران ۱۰۰۰ ریال است.)
این پولی که سهامداران پرداخت میکنند، همان آوردهای است که شرکت برای افزایش سرمایه به آن نیاز دارد.
روش صرف سهام
در این روش، شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را، به حساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام جدید، به سهامداران قبلی میدهد. بجای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار انجام میگیرد. منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام میباشد. شرکت در خصوص صرف سهام سه کار می توانند انجام دهند:
- انتقال اضافه ارزش به اندوخته شرکت
- تقسیم نقدی اضافه ارزش به سهامداری قبلی
- دادن سهام جدید به سهامداران قبلی
- در مورد فروش هم دو کار می توانند انجام دهند
- فروش با حفظ حق تقدم
- فروش با سلب حق تقدم
کدام نوع افزایش سرمایه برای شرکتها بهتر است؟
از آنجایی که ساختار شرکتها با یکدیگر تفاوت دارد، در نتیجه هر شرکت پیچیدگی های خاص خودش را دارد. پس نمی توان یک نسخه کلی برای همه شرکتها در نظر گرفت. اما به صورت کلی آن نوع از افزایش سرمایه که باعث شود منابع جدید به شرکت وارد شود می تواند وضعیت بهتری را برای شرکت ایجاد کند. پس افزایش سرمایه از آورده نقدی و از طریق صرف سهام می تواند به صورت کلی بهتر قلمداد شود.
همچنین روش تجدید ارزیابی دارایی ها از آنجایی که عملا پولی وارد شرکت نمی شود، صرفا یک عملیات حسابداری برای بهبود صورتهای مالی شرکت محسوب می شود. روش سود انباشته نیز مزیت اصلی که دارد این است که باعث می شود حداقل سود انباشته شرکت از آن خارج نشود و در شرکت باقی بماند و مورد استفاده قرار گیرد.
چند نکته در مورد افزایش سرمایه
- هر اتفاقی که در رابطه با افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع آن شرکت تصویب شود، شامل حال افرادی می شود که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن شرکت بوده اند.
- بعد از اینکه افزایش سرمایه شرکت در مجمع فوقالعاده به تصویب رسید، موضوع در روزنامه کثیرالانتشاری که به عنوان روزنامه رسمی شرکت انتخاب شده، منتشر میشود. این موضوع در سامانه کدال نیز به سهامداران اطلاع رسانی می شود. همچنین فرمی برای سهامداران آن شرکت ارسال شده و از آنها درخواست میشود تا درصورت تمایل به استفاده از حق تقدم خود برای خرید سهام جدید، فرم مذکور را تکمیل و برای شرکت ارسال نمایند. به این فرم، اصطلاحا گواهی حق تقدم خرید سهام گفته میشود.
- در برخی از موارد شرکتها اقدام به افزایش سرمایه ترکیبی می کنند. مثلا بخشی از آن از محل سود انباشته و بخش دیگر از طریق آورده نقدی سهامداران انجام می شود. برای محاسبه قیمت سهم در این روش، باید فرمول دو روش مزکور را با یکدیگر تلفیق کنید.
- قیمت هایی که از طریق فرمول ها محاسبه می شوند قیمت تئوریک سهم می باشند. در بسیاری از مواقع در واقعیت این قیمت ها ممکن است تغییر پیدا کند. یعنی به دلیل عرضه و یا تقاضای زیاد در سهم ممکن است قیمت سهم بعد از بازگشایی بیشتر یا کمتر از قیمت تئوریک آن شود.