همواره یکی از دغدغه‌های افراد حاضر در هر جامعه‌ای افزایش سود حاصل از سرمایه‌گذاری است و این مسئله موجب می‌شود که افراد به ارزیابی گزینه‌های مختلف سرمایه گذاری جهت ورود به آن باشند. تا مدت‌ها عموم افراد حاضر در جامعه ما از بانک و ملک به عنوان گزینه‌های اصلی سرمایه‌گذاری خودشان یاد می‌کردند اما از سال ۱۳۸۸ به بعد با توجه بیشتر دولتمردان بر بازار بورس به تدریج توجه بخش بیشتری از جامعه ایرانی به بورس جلب شده است.

در این مقاله به نقش کارگزاری در معاملات بازار بورس و اهمیت حضور این نهاد مالی در بازار سرمایه می‌پردازیم و به این پرسش پاسخ خواهیم داد که کارگزاری بورس چیست؟ و چه خدماتی را ارائه می دهند؟

کارگزار بورس کیست ؟

در یک جمله می‌توان گفت کارگزار واسط بین سرمایه‌گذاران و سازمان بورس هستند و کار خرید و فروش سهام و اوراق بهادار به نمایندگی از طرف مشتریان توسط کارگزاران انجام می‌شود.

کارگزاری بورس چیست؟

اگر بخواهیم تعریف شسته‌رفته‌ای از کارگزاری بورس‌ ارائه بدهیم، می‌توان گفت کارگزاری‌ها از نهادهای مالی واسطه‌ای هستند که با کسب مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. این نهادهای مالی به افراد کمک می‌کنند تا خریداران و فروشندگان اوراق مورد نظر خود را به راحتی و به‌سرعت پیدا کنند. در واقع هنگام ثبت سفارش ما به یک کارگزاری بورس دستور خرید یا فروش سهمی را ارسال می‌کنیم و کارگزاری از جانب ما آن کار را انجام می‌دهد.

یعنی اگر قصد فعالیت در بورس اوراق بهادار را دارید و بخواهید سهم یا اوراقی را معامله کنید، بعد از دریافت کد بورسی باید در یک کارگزاری بورس ثبت‌نام کنید. بدون عضویت در کارگزاری‌ها امکان خرید و فروش برای شما وجود نخواهد داشت.

کارگزاری‌ها در ازای انجام این کار درصد کوچکی از کل مبلغ معاملات شما را به عنوان کارمزد معاملاتی دریافت می‌کنند. کارمزدی که به کارگزاری‌ها به ازای هر خرید تعلق می‌گیرد، برابر است با 0.00304 ارزش کل معامله. کارمزد فروش نیز به اندازه کارمزد خرید است.

تاریخچه کارگزاری بورس

در برخی از کتب و مقالات آورده شده که پیشینه حرفه کارگزاری و اولین خریدوفروش نیمه سازمان‌یافته به قرن دوِ قبل از میلاد مسیح در رم بازمی‌گردد. اما بعد از فروپاشی امپراتوری رم، بازارها سقوط کردند و این حرفه‌ای کاربرد خود را از دست داد و به‌نوعی منسوخ شد.

 بعد از گذشت مدت زمانی طولانی دوباره تجارت رونق گرفت و بازارها شکل گرفتند. در این میان حرفه کارگزاری دوباره پدید آمد و رفته رفته کارگزاری‌ها بوجود آمدند.

اولین کارگزاران

در آن زمان کارگزاران به نمایندگی از افراد به شکل‌گیری یک معامله کمک شایانی می‌کردند. با بررسی تاریخ می‌بینیم که همواره نشانه‌هایی از کارگزاران وجود داشته است. برای مثال در طول قرن یازدهم در فرانسه گروهی از افراد بودند که به نمایندگی از طرف بانک‌ها، به بدهی‌های کشاورزان رسیدگی می‌کردند و حتی به معامله با بدهی‌ها می‌پرداختند. بنابراین می‌توان گفت که فرانسوی‌ها از اولین کارگزاران بودند.

نشانه‌هایی از کارگزاران و کارگزاری در تاریخ

در قرن سیزدهم هم نشانه‌هایی از کارگزاران و کارگزاری در کشور بلژیک دیده می‌شد اما نه به شکل امروزی.

در آن زمان تاجران و سرمایه‌داران ایتالیایی و آلمانی برای تجارت با هم به بندرگاه‌های بلژیک می‌رفتند. مهمانخانه‌هایی که در این بندرگاه‌ها وجود داشتند، علاوه بر اسکان دادن به این تاجران به آن‌ها کمک می‌کردند که با هم معامله کنند. در واقع مهمانداران مهمانخانه‌ها به نوعی نقش کارگزاران را ایفا می‌کردند و مهمانخانه‌ها هم به محلی برای تجارت تبدیل شده بودند.

رفته رفته مفهوم و عملکرد کارگزاران در میان سایر کشورها هم جا افتاد. اوراق جدید طراحی شد و سرانجام در سال 1602 اولین شرکت سهامی عام بوجود آمد. پیش از تاسیس این شرکت سهم کاغذی طراحی نشده بود.

نقش کارگزاری در معاملات بازار سهام چیست؟

بیمه، بانک و بورس سه ضلع اصلی اقتصاد را در یک کشور تشکیل می‌دهند. در کشور ما با توجه به گستردگی نقش بانک‌ها عامه مردم شناخت اولیه خوبی را از جایگاه بانک و شیوه سرمایه‌گذاری از طریق بانک به دست آورده‌اند و به تازگی با گسترش مبحث بیمه عمر و سرمایه‌گذاری از طریق رسانه‌های جمعی مردم با حوزه فعالیت‌های بیمه‌ای نیز شناخت مناسبی پیدا کرده‌اند.

همان‌طور که شما جهت افتتاح حساب بانکی به یکی از شعب بانک‌های مورد تائید بانک مرکزی و یا جهت اخذ یکی از خدمات صنعت بیمه به شعب شرکت‌های بیمه مورد تائید بیمه مرکزی مراجعه می‌فرمایید، برای ورود به بورس و سرمایه‌گذاری در آن بایستی به یکی از کارگزاری‌های مورد تائید سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه نمایید.

در واقع شما با مراجعه به کارگزاری بورس بایستی فرم‌های تعریف‌شده توسط سازمان را پر نموده و هم‌چنین در سامانه سجام ثبت‌نام نمایید و پس از آن طی دو روز کاری کدی یکتا برای شما صادر می‌گردد که به کد بورسی معروف است.

پس از صدور این کد شما می‌توانید اقدام به خرید و فروش سهام در بازار بورس نمایید. در واقع کارگزاران بورس به‌عنوان واسطی می‌باشند تا شما بتوانید به‌راحتی معاملات بازار را انجام دهید (توجه فرمایید که ثبت‌نام در کارگزاری‌ها به صورت رایگان انجام می‌گیرد و تنها بابت ثبت‌نام در سامانه سجام از شما مبلغی دریافت می‌گردد).

شما از طریق سامانه معاملات آنلاین، اینترنتی یا حضوری درخواست خود را ثبت نمایید و پس‌ازآن کارگزاری به نمایندگی از شما در بازار معامله را به انجام می‌رساند.

برای درک بهتر نقش کارگزاری فرض کنید که کارگزاری‌ها نبودند؛ در این صورت شما برای انجام معاملات در بازار سهام مجبور بودید در ساعات فعالیت بازار، دائماً در ساختمان مرکزی بورس واقع در خیابان حافظ حاضر می‌شدید و در بین جمعیت انبوه معامله گران که در حال حاضر بیش از یک‌میلیون نفر می‌باشند حاضر شده و درخواست خود را در همهمه موجود اعلام می‌کردید و حالا ممکن بود تلاش شما به نتیجه برسد، درحالی‌که با وجود کارگزاری‌ها شما به راحتی در قیمت و تعداد مدنظر خود سفارش را ثبت نموده و پس از آن تمامی فعالیت‌ها به‌صورت خودکار انجام می‌گیرد و خرید یا فروش انجام می‌گیرد.

بنابراین نقش کارگزاری‌ها لازمه فعالیت و حیات و گسترش بازار سرمایه است و این موضوع برای تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی صادق است.

حال کارگزاری‌ها در قبال خدمات معاملاتی مزبور، مبلغی تحت عنوان کارمزد معاملاتی را از شما دریافت می‌کنند. توجه فرمایید که کارمزد معاملات پس از خرید یا فروش انجام‌شده از حساب شما کسر می‌گردد و از این دریچه دغدغه‌ای بابت انجام امور اداری تکمیل فرم‌های پرداخت کارمزد در طی یک ماه یا یک سال وجود ندارد.

هم‌چنین طبق قانون بابت فروش سهام معادل ۰٫۵ درصد ارزش فروش سهام( و نه سود حاصله برای شما) به صورت خودکار کسر می‌گردد.

یک سؤال ممکن است پیش بیاید و آنکه آیا فعالیت کارگزاری‌ها تنها به معاملات بازار بورس انحصار دارد؟ در پاسخ به این موضوع باید گفت که در حال حاضر علاوه بر بازار اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی و بورس مشتقات نیز وجود دارد که کارگزاری‌های مختلف متناسب با سیاست‌های خود در این بازارها فعالیت می‌کنند و به‌طور مشابه بابت معاملات شما در این بازارها کارمزد مصوب سازمان را اخذ می‌نمایند.

خدمات کارگزاری ها

کارگزاری‌ها صرفاً واسطه معامله‌گری را انجام نمی‌دهند بلکه خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند، خدماتی همچون ارائه اعتبار معاملاتی، مشاوره سرمایه‌گذاری برای صاحبان سرمایه، تخفیف کارمزد معاملاتی، ارائه کلاس‌های آموزشی در حوزه تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی و … می‌پردازند. هم‌چنین خدمات پشتیبانی آنلاین و آفلاین، ارائه مطالب آموزشی رایگان ازجمله دیگر خدمات عمومی کارگزاری‌ها محسوب می‌شود. در ادامه توضیح مختصری در رابطه با این نوع از خدمات ارائه می‌گردد.

۱- اعتبار معاملاتی:

برخی از کارگزاری‌ها متناسب با سطح گردش معاملاتی شما( میزان خرید و فروش شما) بر اساس سیاست‌های تعریف‌شده خودشان، اعتبار معاملاتی( مشابه وام بانکی ) را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند که این موضوع می‌تواند جذابیت معاملات در آ> کارگزاری را افزایش دهد زیرا مبلغ سودآوری شما را افزایش می‌دهد.

۲- مشاوره سرمایه‌گذاری:

افراد یک جامعه در زمینه‌های متفاوتی تخصص دارند. بسیاری از افراد درزمینهٔ غیرمالی فعالیت دارند درحالی‌که سرمایه‌گذاری در بورس برای تمامی اقشار جامعه توصیه می‌شود. به همین دلیل قطعاً برای انجام یک سرمایه‌گذاری موفق نیازمند تبیین مسائل مختلف در حوزه سرمایه‌گذاری در بورس دارید و به همین دلیل کارگزاری‌های مختلف در این حوزه مشاوره‌هایی را ارائه می‌دهند. البته توجه فرمایید که سطح سرمایه شما به کیفیت خدمات مشاوره‌ای کارگزاران مختلف اثرگذار است، مثلاً برخی از کارگزاران فقط برای سرمایه‌های بالای یک میلیارد تومان خدمات مشاوره ارائه می‌دهند و برخی دیگر بدون توجه به سرمایه شما خدمات مشاوره را ارائه می‌دهند.

۳- تخفیف معاملاتی:

همان‌طور که پیش‌ازاین نیز ذکر گردید بابت خدمات ارائه‌شده جهت انجام معاملات در کارگزاری‌ها مبلغی تحت عنوان کارمزد معاملات از شما اخذ می‌گردد که سقف آن توسط سازمان بورس تصویب شده است. با این وجود برخی از کارگزاران متناسب با سیاست‌های خود تخفیفانی در کارمزد معاملات اعمال می‌کنند تا از این طریق بتوانند مشتریان بیشتری را جذب کنند.

برای پیدا کردن بهترین کارگزاری های بورس باید جستجو کنید و ببینید کدامیک از کارگزاران بورسی این خدمات را به نحو مطلوبی به مشتریان خود، به خصوص مشتریان خرد ارائه می دهند.

خدمات مازاد یک کارگزاری بورس

علاوه‌بر خدمات معمولی که هر کارگزاری به مشتریان خود ارائه می‌دهد، ارائه خدمات مازاد هم باعث می‌شود که یک کارگزاری بورس در رتبه بهتری قرار بگیرد.

ارائه خدماتی مثل فعالیت‌های بازارگردانی، سیستم ضبط مکالمات مشتریان و… جزئی از خدمات مازاد کارگزاری‌ها هستند و دارای امتیازات تشویقی هستند.

در صورت بروز تخلف در یک کارگزاری بورس برای آن امتیاز منفی در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند جریمه نقدی هم شود.

رتبه‌بندی کارگزاری‌ها

کارگزاری‌ها از سمت سازمان بورس اوراق بهادار رتبه‌بندی می‌شوند. یعنی خود سازمان بورس هر ساله بهترین کارگزاری‌ها را معرفی می‌کند.

سازمان بورس هرچند وقت یک بار، به‌منظور ایجاد شفافیت اطلاعاتی، گزارشی از چگونگی عملکرد کارگزاری‌ها بر اساس ارزش کل معملات، ارزش معاملات خرد و بلوکی و ارزش معاملات الکترونیکی منتشر می‌کند.

طبقه‌بندی شرکت‌های کارگزاری بورس با استفاده از پنج حرف الفبا (الف، ب، ج، د، ه) نشان داده می‌شود. کارگزاری‌هایی که عملکرد خوبی دارند و بیشترین امتیاز را کسب می‌کنند، از طرف سازمان بورس اوراق بهادار رتبه الف را می‌گیرند. در مقابل کارگزارانی که نمی‌توانند حداقل 35 درصد امتیازات عادی و 30 درصد امتیازات تشویقی را کسب کنند، رتبه ه می‌گیرند.

دقت کنید که سازمان به شما نمی‌گوید که این کارگزاری بهترین کارگزاری بورس ایران است. بلکه می‌گوید این کارگزاری‌ها رتبه الف دارند. حتما از بین کارگزاری‌های رتبه الف برای خودتان انتخاب کنید.

کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار

کانون کارگزاری بورس اوراق بهادار یک موسسه غیردولتی، غیرتجاری و غیرانتفاعی است که در سال 1386 شروع به فعالیت کرد.

این کانون به‌منظور انجام وظایفی که در قانون بازار اوراق بهادار (ماده 1، بند 5) برایش تعریف شده، شکل گرفته است. هدف از ایجاد این کانون، به‌وجود آوردن یک بازار عادلانه و کارا است که در آن شرایط رقابتی پابرجا باشد که سرمایه‌گذاران بتوانند بر آن اعتماد کنند.

کارگزاری‌ها، معامله‌گران و بازارگردان‌ها برای فعالیت در بازارها چه بورس و چه خارج از بورس باید به‌عضویت این کانون در بیایند در غیر این صورت فعالیت آن‌ها غیرقانونی تلقی خواهد شد.

وظایف کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار

یکی از مهم‌ترین وظایف این کانون کارگزاری بورس نظارت و ارزیابی عملکرد اعضا کانون و اشخاص وابسته به آن‌ها است. از دیگر وظایف این کانون می‌توان به وضع مقررات و قوانین برای اعضای خود اشاره کرد. تنظیم روابط و حل اختلافات کارگزاران، کارگزار معامله‌گران و بازارگردانان بر عهده این نهاد است.

این کانون در زمینه‌های زیر نیز نقش پررنگی ایفا می‌کند:

• ارائه پیشنهادات جهت تغییر سقف کارمزدها و نرخ‌های خدمات اعضا کانون به سازمان
• انجام فعالیت‌های علمی پژوهشی، انتشار کتب و نشریات و فراهم کردن تسهیلات لازم جهت گسترش دانش اشخاص وابسته به اعضا
• ارائه پیشنهادات جهت به کارگیری ابزارهای مالی جدید در بازار اوراق بهادار
• حضور و عضویت در مجامع داخلی و بین‌المللی جهت تعامل و برقراری ارتباط و بهره‌مندی از تجربه‌های سایر کشورها
• همکاری و تعامل با ارکان و فعالان بازار اوراق بهادار

موارد ذکر شده نمونه‌ای از وظایف این سازمان است، علاوه‌بر این‌ها می‌تواند وظایف دیگری هم داشته باشد.

انتخاب بهترین کارگزاری بورس تا حدی به روحیه شما هم بستگی دارد. شاید شما با خدمات کم اما مطمئن راحت‌تر باشید، یا شاید دوست داشته باشید خدمات متنوعی دریافت کنید.

فراموش نکنید که مجبور نیستید تا آخر عمر فقط با یک کارگزاری بورس کار کنید و در صورت عدم رضایت از خدمات آن می‌توانید کارگزاری خود را تغییر دهید.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه موضوعات در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.