در معامله‌گری، واژه حجم (volume) نشان دهنده تعداد واحدهایی است که طی یک بازه زمانی خاص خرید و فروش می‌شوند. بنابراین حجم معاملات در بازار سهام به معنای تعداد سهام خرید و فروش شده است.

برخی معامله‌گران از حجم معاملات به عنوان یک معیار کلیدی برای گرفتن تصمیمات خرید و فروش استفاده می‌کنند.

حجم معاملات به تریدرها امکان می‌دهد تا میزان نقدشوندگی یک دارایی را تشخیص دهند.

نقدشوندگی بالاتر به معنای این خواهد بود که با راحتی بیشتری می‌توان در قیمت مدنظر وارد یک معامله یا از آن خارج شد.

تحلیل حجم معاملات، تکنیکی است که با کشف و تحلیل روابط بین حجم و قیمت‌ها، معاملاتی که باید انجام شوند را تشخیص می‌دهید. دو مفهوم کلیدی در تحلیل حجم معاملات، شامل حجم خرید (buying volume) و حجم فروش (selling volume) است.

در ادامه شرح می‌دهیم کاهش یا افزایش حجم معاملات در روند سهم نشانگر چیست.

و اینکه چگونه باید از حجم معاملات برای بهبود معاملات خود استفاده کنید.

حجم معاملات چیست؟

به تعداد معاملات خرید و فروشی که در یک بازه زمانی بر روی یک سهم انجام می­‌پذیرد، حجم معاملا‌ت آن سهم و به تعداد معاملات خرید و فروش کل سهام موجود در بازار در یک بازه زمانی، حجم معاملات بازار گفته می­­‌شود؛ لازم به ذکر است که بازه زمانی را می­توان روزانه، هفتگی و یا ماهانه در نظر گرفت. حجم معاملا‌ت را می‌توان برای تمام بخش‌های بازار مانند شاخص بورس، شاخص صنعت و یا سهم خاص مورد بررسی قرار داد.

یکی از نکات قابل توجهی که در مورد حجم معاملا‌ت وجود دارد این است که حجم معاملا‌ت باید تایید کننده روند معاملات باشد و این مهمترین کاربردی است که حجم معاملات می تواند در تحلیل سهام داشته باشد. در توضیح این مطلب باید بیان کرد؛ حجم معاملا‌ت سنگین‌­تر حاکی از تمایل خریداران به سهم و یا فشار فروش بیشتر بر روی یک سهم است که همراستا با روند حرکتی سهم است. اگر روند قیمتی یک سهم صعودی باشد، برای تداوم این صعود لازم است حجم در روزهای مثبت سنگین­تر و بالعکس اگر روند نزولی بر سهم حاکم باشد، تا زمانی که حجم معاملات در روزهای منفی سنگین‌تر است، روند نزولی همچنان ادامه خواهد داشت. از این رو گفته می شود که باید حجم معاملات تایید کننده روند باشد.

حجم خرید

هنگامی که حجم معاملات بالاتر است، راحت‌تر می‌توانید مقادیر بزرگ یا کوچک سهام را خرید و فروش کنید زیرا در سمت مقابل معامله، معامله‌گران زیادی در بازار هستند و منتظرند تا سفارش‌شان تکمیل شود.

هر تراکنش باید یک خریدار و یک فروشنده داشته باشد. به عنوان مثال، برای خرید سهام، یک فروشنده باید به شما بفروشد و برای اینکه شما بفروشید، یک خریدار باید از شما بخرد.

این مسئله منجر به برخی سردرگمی‌ها می‌شود زیرا شما اغلب عباراتی مانند این را می‌شنوید:

• فروشندگان کنترل را به دست گرفته‌اند.
• حجم خرید بیش از حجم فروش است.
• امروز حجم خرید سنگین است.

زمانی خریداران کنترل را در دست دارند که با فشار تقاضا، قیمت به بالاتر می‌رود. سفارش خرید با قیمت پیشنهادی که فروشنده ارسال کرده انجام می‌شود و نشان‌دهنده پایین‌ترین قیمتی است که در آن فروشنده‌ها حاضر به فروش سهام خود می‌شوند.

هنگامی که کسی سهامی را در قیمت ارائه شده توسط فروشنده خریداری می‌کند، نشان‌دهنده تقاضا برای سهام است و حجم این معامله در معیار حجم خرید گنجانده شده است.

حجم فروش

پایین‌تر رفتن قیمت، نشان‌دهنده کنترل فروشندگان بر بازار است. حجم فروش شامل حجم معاملاتی می‌شود که در قیمت تقاضا اتفاق می‌افتد.

قیمت پیشنهادی یا تقاضا، بالاترین قیمت ارسال شده در بازار توسط خریداران است. اگر کسی بخواهد در قیمت وارد شده توسط خریداران، (قیمت تقاضا) سهام خود را بفروشد، نشان‌دهنده عدم تمایل نسبت به نگهداری سهام است.

این حجم از معاملات که فروشنده، قیمت معامله را برابر با قیمت وارد شده توسط خریدار وارد می‌کند، حجم فروش را نشان می‌دهد.

حجم معمولا در پایین نمودار قیمت نشان داده می‌شود.

نمودارها حجم معاملات را با میله‌های عمودی نشان می‌دهند، و میله‌ها مشخص می‌کنند که چه تعداد سهام در طول یک بازه زمانی خاص خرید و فروش شده است.

تصویر زیر نمونه‌ای از یک نمودار روزانه است. هر میله حجم در پایین نشان می‌دهد که چه تعداد سهام در هر بازه روزانه معامله شده است.

میله‌های حجم در یک نمودار 1 ساعته، نشان دهنده تعداد سهامی هستند که در طول 1 ساعت خرید و فروش می‌شود.

میله‌های حجم ممکن است رنگی باشند. میله حجم به رنگ قرمز به معنای کاهش قیمت در طول آن بازه زمانی است و بازار، حجم معاملاتی آن بازه را (به طور تخمینی) به عنوان حجم فروش نشان می‌دهد. اگر حجم یک میله سبز داشته باشد، به این معنی است که قیمت در طول آن بازه زمانی افزایش یافته و بازار آن را حجم خرید در نظر می‌گیرد.

حجم نسبی (relative volume)

معامله‌گران ترجیح می‌دهند در معاملاتی روزانه خودشان حجم معاملات را داشته باشند، زیرا به آنها اجازه می‌دهد به سرعت به یک موقعیت معاملاتی وارد و از آن خارج شوند.

آمار حجم میانگین (average volume) نشان می‌دهد که چه تعداد سهم در یک روز عادی دست به دست شده است. برخی روزها حجم بسیار بالاتری نسبت به حالت نرمال دارند، درحالیکه برخی روزها شاهد حجم کمتری هستند.

معامله گران کوتاه‌مدت به سهام یا دارایی‌هایی که دارای حجم میانگین بالا هستند و یا حجم بالاتر از معمول در یک روز خاص دارند متمایل می‌شوند. حجم پایین‌تر از میانگین، نشان‌دهنده علاقه کمتری به سهام و برخی اوقات عدم علاقه به آن سهام یا دارایی را نشان می‌دهد.

حجم معاملات بالاتر

به روزهایی توجه کنید که حجم معاملات، بالاتر از حد معمول است.

چنین روزهایی معمولا نوسان و حرکات بزرگ قیمت به سمت بالا یا پایین اتفاق افتاده است.

اگر اکثر حجم در قیمت فروش (Ask) اتفاق بیفتد، (یعنی خریدار، قیمت سمت فروشنده را قبول کند) قیمت بالاتر می‌رود و افزایش حجم نشان‌دهنده این است که خریداران اعتقاد به افزایش قیمت سهم دارند و می‌خواهند آنرا زودتر خریداری کنند.

• Bid price: قیمت ارائه شده توسط خریداران
• Ask price: قیمت ارائه شده توسط فروشندگان

اگر اکثر حجم در قیمت خرید (Bid) اتفاق بیفتد، (یعنی فروشنده، قیمت سمت خریدار را قبول کند) قیمت کاهش می‌یابد و افزایش حجم نشان‌دهنده این است که فروشندگان اعتقادی به نگهداری سهم ندارند و هرچه زودتر می‌خواهند از شر آن خلاص شوند.

افزایش حجم معمولا نشان می‌دهد که رویدادهای خاص در رابطه با آن سهم رخ داده است. اغلب اوقات، انتشار یک خبر یا معاملاتی که از روی خوش‌بینی یا نگرانی مفرط انجام می‌شود بر حجم معاملات تاثیرگذار است.

چرا حجم معاملات در بورس اهمیت زیادی دارد؟

چنانچه در بالا توضیح داده شد، در تحلیل تکنیکال از حجم معاملات در بورس برای تایید خط روند و پترن های چارت استفاده می شود. قدرت تمام تغییرات قیمت از طریق حجم معاملات اندازه گیری می شود.

۱- حجم معاملات و پترن های چارت :

حجم معاملات در بورس نقش مهمی در تایید پترن های چارت چون مثلث ها (triangles)، سر و شانه (head and shoulders)، پرچم ها (flags) و غیره دارد. اگر افزایش حجم معاملات همراه با این پترن ها رویت نشود، سیگنال معاملاتی ارائه شده چندان قابل اعتماد نیست.

۲- حجم معاملاتی قبل از قیمت سیگنال می دهد :

تحلیلگران تکنیکال از نزدیک حجم معاملات در بورس را آنالیز کردند تا ببینند عمل معکوس شدن کی اتفاق می افتد. زمانی که حجم معاملات در خط روند صعودی، کاهش می یابد بیانگر سیگنال معکوس شدن فوری روند است.

تحلیل حرکات قیمت سهام

نظارت بر حجم معاملاتی سهام، با اینکه لازم نیست، می‌تواند به تحلیل حرکات قیمت سهام کمک کند.

دستورالعمل‌ها و توضیحات زیر می‌تواند در درک و تحلیل حجم مفید باشد.

حجم بالا نشان‌دهنده عقیده محکم خریداران و فروشندگان در افزایش یا کاهش قیمت است. به عنوان مثال، اگر روند سهام به سمت بالا باشد و حجم با افزایش قیمت بیشتر شود، نشان می‌دهد که خریداران اشتیاق به خرید دارند؛ این رویداد مسئله معمولا با حرکات بزرگتر به سمت بالا اتفاق می‌افتد (بازده مثبت).

یک روند می‌تواند به مدت طولانی در حال کاهش حجم باشد، اما معمولا کاهش حجم در حین یک روند صعودی، نشان‌دهنده تضعیف روند است.

اگر روند به سمت بالا حرکت کند اما حجم به طور پیوسته کاهش یابد، نشان می‌دهد که افراد کمتری قصد خرید دارند. با توجه به این نکته، تا زمانی که حجم فروش در مقیاس بزرگتری نسبت به حجم خرید نیفتاده، روند تغییر نخواهد کرد.

پولبک‌ها (pullback)

در حالت ایده‌آل، هنگامی که قیمت در مسیر روند حرکت می‌کند حجم باید بیشتر شود و هنگامی که در خلاف جهت حرکت کند حجم کمتر می‌شود، که پولبک نام دارد.

این امر نشان‌دهنده حرکات قوی قیمت در مسیر روند و پولبک‌های ضعیف است، که باعث می‌شود احتمال ادامه‌دار شدن روند بیشتر شود.

نکته: رشد قیمت در یک روند صعودی و افت قیمت در روند نزولی معادل حرکت قیمت در مسیر روند است.

حجم بالا با حرکات قوی قیمت در خلاف جهت روند، حاکی از تضعیف روند و یا احتمال معکوس شدن روند قیمت است.

یک افزایش شدید در حجم معاملات، به زمانی گفته می‌شود که حجم، بیش از حد نرمال بالا رفته (پنج تا 10 برابر بیشتر از حجم میانگین) و آن زمان یا دوره می‌تواند نشان دهنده پایان یک روند باشد.

این حجم بالا، نشان‌دهنده خستگی و فرسودگی روند است. این شرایط هنگامی اتفاق می‌افتد که مقدار زیادی سهام خرید و فروش شده و هیچ کس باقی نمانده تا قیمت را در مسیر روند به پیش ببرد. در این صورت، اغلب روندها خیلی سریع معکوس می‌شوند.

اندیکاتور حجم معاملات

براساس آنچه گفته شد این نکته را نیز باید بدانیم که روند صعودی با حجم معاملات بالا بر روند صعودی با حجم معاملا‌ت پایین ارجح‌تر است. ساده‌­ترین، معروف­ترین و یکی از پرکاربردترین اندیکاتورهای حجم مورد استفاده برای معامله گران تکنیکال، اندیکاتور حجم معاملا‌ت (volume) است که در نمودارها به صورت میله­‌های سبز و قرمز نشان داده می­‌شود. میله های سبز نشان دهنده افزایش حجم در بازه زمانی مورد نظر و میله­‌های قرمز نشان دهنده کاهش حجم در آن بازه زمانی نسبت به قبل است.

همانطور که قبلا نیز بدان اشاره داشتیم این حجم باید با روند حرکت نماید تا آنجا که اگر قیمت‌ها در یک روند رو به بالا حرکت نمود، حجم نیز باید افزایش یابد و بالعکس. لذا اگر رابطه بین حجم و قیمت رو به زوال رفت، معمولا نشانه ضعف در روند است و در اصطلاح بدان واگرایی گفته می‌شود. تایید و تثبیت الگوهای کلاسیک در بحث تکنیکال از دیگر کاربردهای حجم معاملات است؛ الگوهای قیمتی مانند دو قلوی کف یا سقف، سر و شانه، مثلث، پرچم و یا کانال را می­توان با استفاده از حجم معاملا‌ت مورد تایید قرار داد زیرا اگر افزایش انجام شده در نقاط حساس این الگوها، شکل گیری و تشکیل چنین الگوهایی را تایید نکند، کیفیت الگوهای تشکیل شده پایین می‌آید و تضعیف می‌گردد. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که صرف نظر از نوع روندی که سهم در پیش دارد؛ حجم معاملا‌ت بالا در یک سهم نشان دهنده قدرت نقدشونگی آن سهم است و قدرت نقد شوندگی سهم از آن جهت دارای اهمیت است که این تعهد را به ما خواهد داد که این سهم در هر نوع روندی، صعودی یا نزولی از قابلیت خرید و فروش مناسبی برخوردار می‌باشد.

سه مورد از اندیکاتورهای حجم:

• اندیکاتور Accumulation/Distribution
• اندیکاتور Money Flow Index
• اندیکاتور On Balance Volume