رشته MBA چیست و چگونه شکل گرفته است؟

رشته MBA (مخفف Master of Business Administration) در اواخر قرن نوزدهم میلادی متولد شد. زمانی که کارخانجات در پی نیروهای متخصصی بودند که دانش مدیریت را به شکل علمی و اجرایی بدانند. البته رشته MBA در ابتدا به این نام خوانده نمی‌شد.
در سال ۱۹۰۰ میلادی، مدرسه کسب و کار تاک، مدرک کارشناسی ارشد در تجارت (Master of Science in Commerce) را اعطا کرد. عنوانی که پدر رشته MBA فعلی محسوب می‌شود. متاسفانه هنوز هم در ایران،‌ بسیاری از مردم به جای مدیریت ارشد کسب و کار از اصطلاح مدیریت بازرگانی به عنوان معادل فارسی رشته MBA استفاده می‌کنند.
دانشگاه هاروارد، اولین دوره MBA خود را در سال ۱۹۰۸ برگزار کرد. بعد از آن تا حدود یک دهه استقبال جدی از رشته MBA در کار نبود. از سال ۱۹۳۰ به تدریج مدرسه های کسب و کار به صورت جدی‌تر شکل گرفتند و رشته MBA و به طور کل دوره MBA (مستقل از شکل دانشگاهی یا غیر دانشگاهی آن)‌ در نقاط مختلف آمریکا مطرح شد. اگر چه در ابتدا رشته MBA دانشجویان کمی را پذیرفت و دوره MBA هاروارد با دانشجویان کمی آغاز شد اما سالهای اخیر، هر ساله نزدیک به ۲۰۰۰ نفر در رشته MBA دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل می‌شوند
چند دهه طول کشید تا رشته بیزینس در اروپا هم مورد توجه قرار گرفت. در سال ۱۹۵۷ نخستین دوره حرفه‌ای برای آموزش تخصصی رشته MBA در Insead فرانسه،‌ شکل گرفته و اجرا شد.
در ایران نیز قبل از انقلاب اسلامی، دانشگاه هاروارد دوره‌ مدیریت MBA را در «شعبه مطالعات مدیریت هاروارد» برگزار می‌نمود که بعد از انقلاب، عملاً با تغییر این مرکز به «دانشگاه امام صادق»، برنامه‌های قبلی متوقف شد. در سال ۱۳۷۸ با تاسیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، به همت دکتر علینقی مشایخی و دوستان ایشان، دوباره رشته MBA به عنوان یک رشته جذاب مدیریتی، مطرح شده و مورد توجه قرار گرفت.
رشته MBA در سراسر جهان به شکل‌های مختلف طراحی و اجرا می‌شود برخی از آنها به شرح زیر است:

دوره دوساله تمام وقت MBA چیست؟

در این شکل از اجرای دوره‌ها، سرفصل‌های رشته MBA به عنوان رشته کارشناسی ارشد،‌ طی مدت دو سال به دانشجویان آموخته شده و در پایان مدرک کارشناسی ارشد به آن‌ها اعطا می‌شود. در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر،‌ برای ورود به رشته MBA در مقطع کارشناسی ارشد، مصاحبه‌های مختلف در نظر گرفته شده و عمدتاً سابقه کار (ترجیحاً مدیریتی) نیز به عنوان یک مزیت در نظر گرفته می‌شود. حجم محتوای چنین دوره‌ای معمولاً در حدود ۶۰۰ ساعت درسی در نظر گرفته می‌شود.

دوره‌ MBA نیمه وقت چیست؟

در این شکل از اجرای دوره، دانشجویان در روزهای پایانی هفته یا در عصر روزهای کاری، در کلاسهای خود شرکت می‌کنند. چنین دوره‌هایی سه سال یا بیشتر طول می‌کشند.

دوره MBA ماژولار

دوره ماژولار، شکل دیگری از دوره MBA است که در آن، ممکن است به تناوب، کلاسهای دو یا سه هفته‌ای تشکیل شده و قسمت‌های بعدی،‌ در فواصل زمانی دیگر اجرا شود. این نوع دوره MBA بیشتر به شکل سازمانی یا در شرایطی که اجرای پیوسته و منظم دوره با توجه به محدودیت سازمان یا دانشجو امکان‌پذیر نیست، به عنوان یک گزینه در نظر گرفته می‌شود.

دوره مدیریت اجرایی یا EMBA

دوره‌ EMBA (مخفف Executive MBA) که گاهی به آن مدیریت اجرایی هم گفته می‌شود، به طور خاص برای مدیران در نظر گرفته شده است. فرض بر این است که مدیران نمی‌توانند مدت بسیار طولانی را صرف یادگیری و آموزش کنند و انتظار آنها دوره‌های کاربردی و فشرده‌تر است. دوره MBA از این شکل معمولاً در طی دو سال یا شاید کمی کوتاه‌تر برگزار می‌شود. به صورت عرفی در دنیا، مخاطبان چنین دوره‌هایی، کسانی هستند که بیش از ده سال سابقه کار دارند.

IMD – برگزارکننده دوره MBA در لوزان سوییس

دوره MBA یکساله

دوره MBA یکساله شکل دیگری از دوره‌های MBA است که به دلیل کوتاه و فشرده بودن،‌ به طور خاص مورد استقبال مدیران قرار می‌گیرد. به دلیل نوع مخاطب این دوره‌ها، معمولاً هزینه ثبت نام در این گروه از دوره‌های MBA هم بالا در نظر گرفته می‌شود.
این نوع در دوره MBA ذر IMD سوییس، Insead فرانسه، آکسفورد و کمبریج و … برگزار می‌شود. در ایران هم موسسات مختلفی این شکل از دوره‌ها را برگزار می‌کنند.

دوره مدیریت MBA از راه دور

این نوع دوره‌ها ممکن است به صورت مکاتبه‌ای، آنلاین، آفلاین و به هر شکل دیگری خارج از فضای رسمی آموزش فیزیکی اجرا شوند. امروزه بسیاری از مراکز آموزشی در دنیا این شکل از دوره MBA را نیز در میان پیشنهادهای خود مطرح می‌کنند.