بورس انرژی چیست؟
1 آوریل 2021 2021-03-27 15:37بورس انرژی چیست؟
بورس انرژی چیست؟
شرکت بورس انرژی (سهامی عام) بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 مجلس شورای اسلامی تاسیس و در تاریخ 1391/04/17 در اداره کل ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید.
فعالیتهای عملیاتی بورس انرژی در زمینه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به منظور مرتفعسازی نیازهایی چون خرید و فروش منابع انرژی، تامین مالی برای تولیدکنندگان و تامین منابع انرژی برای توزیعکنندگان و مصرفکنندگان، از اوایل خرداد ماه همان سال آغار نمود.
بورس انرژی چیست؟
بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حاملهای انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.
دلایل راهاندازی بورس انرژی
ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و دارنده یکی از بزرگترین ذخایر و منابع هیدروکربوری جهان شناخته میشود. از سوی دیگر با توجه به رویکرد مطرح در سند چشم انداز 1404 در ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران به کشور اول منطقه از لحاظ اقتصادی، سیاسی ، علمی و … لزوم تاسیس بازاری متشکل جهت کشف قیمت و معامله نفت به عنوان یک کالای استراتژیک در منطقه بیش از گذشته احساس و همین موضوع زمینه ساز طرح قیمت گذاری نفت در داخل کشور شد .
از آنجا که یکی از بهترین و شفافترین مکانیزمهای قیمت گذاری محصولات، عرضه آنها در بورس میباشد، در اوایل دهه 80 ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن 1386 مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید.
از سویی با وجود زیرساختهای موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز میسازد، همزمان با فعالیتها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد. در خرداد 87 شورای عالی بورس با تاسیس بورس برق موافقت میکند. در این بین تشکیل بازاری منسجم برای در بر گیری همه کالاهای از جنس انرژی و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حاملهای انرژی پیشنهاد شد.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه 1390/03/30 با تجمیع درخواستهای جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی بورس انرژی رای داد.
بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی ، برق، گاز طبیعی ، زغال سنگ ، حق آلودگی و سایر حاملهای انرژی شکل گرفت. متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروههای سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، فراخوانی را در تاریخ 1390/04/05 جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت ، گاز و فراورده های نفتی، برق و با قید ترکیب 60 درصد نهادهای مالی ، 20 درصد فعالان صنعت برق و نفت و 20 درصد عموم مردم و سقف 5/2 درصد برای هر متقاضی منتشرنمود. در تاریخ یازدهم اسفند 1390 مجمع عمومی مؤسس شرکت بورس انرژی برگزار گردید و از بین کاندیداهای عضویت در هیئت مدیره، 7 عضو اصلی و 2 عضو علیالبدل انتخاب شدند.
بازارهای بورس انرژی
بورس انرژی دارای دو بازار فیزیکی و مشتقه است. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حاملهای انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار میگیرند و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا معامله میشود. در جدول زیر خلاصه ای از شرایط هر دو بازار آمده است:
کالاهای قابل پذیرش در بورس انرژی
با توجه به جلسه تفکیک فرآوردههای نفتی مورخ ۱۳۹۲/۰۲/۱۴ در سازمان بورس و اوراق بهادار کالاهای قابل پذیرش در بورس انرژی بدین شرح اعلام شده است.
در مورد سایر کالاهایی که در آینده جهت پذیرش در هریک از بورسها مطرح میگردند ملاک تصمیم گیری ماهیت ذاتی کالا میباشد و در صورتی که کالا های مورد بررسی ماهیت انرژی داشته باشند در بورس انرژی معامله خواهند شد.
چه کسانی مجاز به خرید از بازارهای موجود در بورس انرژی ایران هستند؟
در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.
انواع بازارهای برق (از حیث کالا)
1 . بازار انرژی
2 . خدمات جانبی
3 . انتقال
بازار انرژی: بازار معاملات خود توان مصرفی به بازار انرژی موسوم است. معاملات برق در بورس انرژی همان معاملات توان ظاهری برق محسوب میشود. گرچه قرار است در فازهای آينده بازار خدمات جانبی و انتقال نیز در اين بورس صورت گیرد.
بازار خدمات جانبی: همان بازار توان راکتیو و خدمات رزرو و ظرفیت و ساير خدماتی که برای حفظ توان ظاهری در شبکه مورد نیاز است.
بازار انتقال: بازاريست که در آن خدمات انتقال انرژی الکتريکی مورد معامله قرار میگیرد.
انواع بازارهای برق (از حیث زمانی)
1 – بازار سلف: قرارداد سلف قراردادی است که در آن خريدار و فروشنده کالا برای زمان تحويل معین در آينده و مقدار مشخصی از کالا به قیمت توافقی به تفاهم میرسند. اين نوع بازار قرار است در بورس انرژی ايران راه اندازی گردد.
2 – بازار روز بعد: در اغلب بازارهای برق برای تولید و مصرف در ساعات روز بعد برنامه ريزی میشود اين بازار در ايران به بازار روزفروش معروف است.
3 – بازار لحظهای: با توجه به تغییرات سمت بار و سمت تولید ايجاد تعادل در بازهها زمانی کمتر از يک ساعت نیز الزامیست. در بورس انرژی در فاز اول قرار است که معاملات سلف برق تحت عنوان سلف موازی استاندارد صورت گیرد و معاملات برق از سه روز جلوتر به بعد امکان پذیر است و معاملات بازار روز بعد و بازار لحظهای فعلا در بورس انرژی مورد معامله قرار نخواهد گرفت.
عرضه کنندگان عمده در بورس انرژی ایران چه کسانی هستند؟
در بورس انرژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاهها و پتروشیمیها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. همچنین در بازار مشتقه بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه میتوانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند (پالایشگاهها، پتروشیمیها، نیروگاهها).
نحوه و فرآیند انجام معاملات در بازار برق بورس انرژی
مشتریان بورس انرژی اهم از خریداران و فروشندگان موظفند که قبل از انجام معاملات در بورس اقدام به اخذ کد نمایند. فرآیند انجام کار به این صورت است که متقاضیان با مراجعه به شرکت مدیریت شبکه برق ایران، فرم تکمیل شده و ممهور «معرفی نامه جهت درخواست کد خاص برای معاملات برق در بورس انرژی» را از آن شرکت دریافت مینمایند. سپس با تکمیل فرمهای:
- احراز هویت مشتری
- درخواست کد معاملاتی
- بیانیه ریسک ( موجود در دفاتر شرکتهای کارگزاری و بخش بازارها فرمها در وبسایت شرکت بورس انرژی)
نسبت به اخذ کد معاملاتی از طریق شرکتهای کارگزاری دارای مجوز فعالیت در بورس انرژی اقدام نمایند. لازم به ذکر است متقاضیان باید در هنگام مراجعه به شرکتهای کارگزاری، مدارک و اطلاعات مندرج دربند ب ماده ۲۱ دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی شامل موارد ذیل را جهت ارائه به همراه داشته باشند:
- اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملی، شرکتنامه، آگهی روزنامه رسمی درخصوص تأسیس وآخرین تغییرات آن، آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز، ترکیب سهامداران، مالکان یا شرکاء بالای ده درصد، مؤسسان، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل، بازرسان، حسابرسان و نشانی اقامتگاه آنان؛
- اطلاعات مربوط به حساب بانکی مرتبط با معاملات کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا؛
- اطلاعات درمورد حجم معاملات قبلی؛
- اصل مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی و کپی مصدق تمامی صفحات مدارک مذکور.
پس از دریافت کد معاملاتی مشتریان میتوانند اقدام به معامله نمایند. برای معاملات، مشتریان موظفند قبل از شروع تالارهای بورس انرژی سفارش خرید خود را به کارگزار ارسال نمایند. اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی نیز میتوانند از رینگ بین الملل بازار فیزیکی بورس انرژی خرید کنند. مدارک لازم جهت گرفتن کد برای این افراد به شرح زیر است:
کارمزدها در بورس انرژی
معاملات بورس انرژی مانند سایر معاملات بورسی شامل کارمزد میشود. بر اساس آخرین مصوبه بورس انرژی، شرح کارمزد معاملات در بورس انرژی، در حال حاضر طبق جدول ذیل است:
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون بازار بورس در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.