چگونه بهترین پلتفرم‌های دیفای را انتخاب کنیم؟

پارامترها و عوامل بسیار زیادی در صنعت دیفای دخیل هستند که باید آنها را به‌دقت موردتوجه قرار داد. با این حال، معمولاً اغلب سرمایه‌گذاران تنها به یک عامل توجه می‌کنند: APY یا سود سالانه موردانتظار از پلتفرم‌های دیفای. در ادامه برخی از فاکتورهای اساسی که پیش از سرمایه‌گذاری در دیفای باید به آن توجه کنید را بررسی خواهیم کرد:

• امنیت قرارداد هوشمند:
  قراردادهای هوشمند در حقیقت قلب تپنده پروژه‌های دیفای هستند. اگرچه امنیت این کدها از ابتدای شکل‌گیری فضای دیفای تاکنون دستخوش تغییرات و پیشرفت‌های بسیاری شده است، اما هنوز هم پروژه‌های آسیب‌پذیر و ناامن در این حوزه وجود دارند. تا کنون بسیاری از پروژه‌های دیفای مانند کریم فایننس (Cream Finance) و یرن فایننس (Yearn finance) قربانی حملات سایبری و نفوذ هکرها به نقاط آسیب‌پذیر قراردادهای هوشمند شده‌اند.

• حاکمیت:
  همواره در مواجهه با پروژه‌های جدید دیفای، به دنبال این سوال باشید که تصمیمات اساسی این پلتفرم چگونه اتخاذ می‌شود؟ اصلی‌ترین تصمیمات در پلتفرم‌های دیفای، مربوط به بحث کارمزدها و ارتقای سیستم است. حاکمیت برخی از پلتفرم‌های دیفای، برعهده تیم توسعه‌دهندگان و در برخی دیگر بر اساس مدل DAO (سازمان خودمختار غیرمتمرکز)، بر عهده کاربران است.
  مدل DAO، حاکمیت پلتفرم را به دارندگان توکن حاکمیتی شبکه واگذار می‌کند؛ به‌گونه‌ای که هرنفر به‌اندازه سهمی که از توکن‌های حاکمیتی در اختیار دارد، در تصمیم‌گیری‌ها حق رأی داشته باشد. اگر پلتفرم دیفای موردنظر شما تحت حاکمیت جامعه نیست، لازم است درباره استفاده از آن تجدیدنظر کنید. زیرا درست زمانی که فکر می‌کنید همه چیز خوب پیش می‌رود، ممکن است همه دارایی خود را (به دلیل تغییرات ناشی از حاکمیت متمرکز) از دست بدهید. این شیوه کلاه‌برداری که با نام Rug-pull مشهور شده، یکی از اتفاقات عادی پروژه‌های دیفای سال ۲۰۲۰ بود؛ پس نگذارید تاریخ تکرار شود!

• نقشه راه و تیم توسعه‌دهنده:
  پلتفرم‌هایی که تیم توسعه‌دهنده آنها شناخته‌شده هستند و اهداف و برنامه‌ریزی‌های خود را به‌صورت عمومی منتشر می‌کنند، به‌مراتب قابل‌اعتمادتر از پروژه های گمنام این حوزه هستند. در برخی از پروتکل‌های دیفای، غیر از یک آدرس ناشناس اتریوم و یک حساب توییتر با نام مستعار، هیچ نام و نشانی از توسعه‌دهندگان یا شرکت ثبت‌شده‌ای که پشتیبان این پلتفرم باشد در میان نیست. بسیار بعید است که چنین پروژه‌هایی، با همان قدرتی که کار را آغاز می‌کنند، مسیر خود را ادامه دهند.

• مدیریت سود و هزینه‌ها:
  توجه داشته باشید که هیچ چیز در دنیای دیفای پایدار نیست. ممکن است تمام ارزش یک پروژه، در زمان کوتاهی از دست برود (مثل پروتکل yam finance)، یا اینکه پروژه‌ای که گمان می‌کردیم نابود شده (مانند Aave)، دوباره به بازی برگردد و سهم قابل‌توجهی را از بازار در اختیار بگیرد.
  به‌دلیل همین تغییرات، هیچ‌گاه نباید به اعداد و ارقامی که در این بازار می‌بینید تکیه کنید. به‌عنوان مثال نرخ سود سالانه سپرده‌گذاری در یک پلتفرم خاص، قطعی و تضمینی نیست؛ بلکه وابسته به شرایط کلی بازار، عملکرد این پلتفرم و عرضه و تقاضای ارز دیجیتالی است که قصد سرمایه‌گذاری آن را دارید. حتی گاهی ممکن است سود سپرده‌گذاری یک توکن در یک پلتفرم دیفای، کمتر از سود نگهداری ساده این توکن (و افزایش ارزش آن) باشد. این مشکل در دنیای دیفای با عنوان «زیان غیردائمی (impermanent loss)» شناخته شده است. بنابراین، سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های دیفای، نیازمند توجه و پیگیری مداوم است.

• مقیاس‌پذیری و کارمزد‌ها:
  مقیاس‌پذیری یک شبکه بلاک چین، به‌معنی میزان توانایی این شبکه در پردازش تراکنش‌های شبکه است. هرچقدر که مقیاس‌پذیری یک شبکه بیشتر باشد، توانایی پردازش حجم بیشتری از تراکنش‌ها را خواهد داشت.
  از آنجا که رقابت سرمایه‌گذاران دیفای بسیار بیشتر از سرمایه‌گذاران عادی است، فعالیت در این بازار، نیازمند سرعت بالای تراکنش‌هاست. همچنین در بلاک چین‌هایی که مقیاس‌پذیری آنها کمتر است، کارمزد تراکنش‌های مربوط به دیفای، به‌شدت افزایش خواهد یافت.
  این مسأله امروزه در بلاک چین اتریوم و پلتفرم‌های دیفای این شبکه قابل‌مشاهده است. در حالی که پلتفرم‌های ساخته‌شده بر روی بلاک چین‌های مقیاس‌پذیرتر مانند بایننس اسمارت چین، تا حد زیادی، مسأله زمان و کارمزد تراکنش‌ها را حل کرده‌اند. با این حال، مسأله مقیاس‌پذیری مدت‌ها موردتوجه توسعه‌دهندگان اتریوم بوده و برنامه‌ریزی‌های بسیاری برای حل این مشکل انجام شده است. بنابراین، در آینده نزدیک باید منتظر رقابت تنگاتنگ بلاک چین‌ها برای به‌‌دست‌آوردن سهم بیشتر از بازار دیفای باشیم.

چالش‌ها و ریسک‌های دیفای

اگر قدری در فضای دیفای بچرخید و با پلتفرم‌های مختلف کار کنید، حتماً با من هم‌نظر خواهید بود که دیفای تازه در آغاز راه است. در حال حاضر، پیچیدگی‌ها و چالش‌های این حوزه برای کاربران عادی به‌حدی است که احتمالاً هیچ‌گاه هوس نمی‌کنید دیفای را به‌عنوان یک راهکار مالی مؤثر به خانواده خود معرفی کنید.
در بخش پایانی این مقاله، ریسک‌ها و چالش‌های فعلی حوزه دیفای را بررسی می‌کنیم. اما به یاد داشته باشید که وضعیت دیفای روبه‌روز تغییر می‌کند و این تغییرات، چالش‌های و مزیت‌های جدیدی را به‌دنبال دارد.

موارد زیر، بخشی چالش‌های فعلی دیفای هستند:

• سرعت:
  حقیقت این است که بلاک چین‌ها اکنون بسیار کندتر از رقبای سنتی و متمرکز خود (بانک‌ها و مؤسسات مالی) هستند. به‌ویژه بلاک چین اتریوم که میزبان بیشترین پلتفرم‌های دیفای در حوزه‌های کاربردی گوناگون است، در حال حاضر با مشکلات مقیاس‌پذیری دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. با این حال، امید است که با پیشرفت فناوری این مشکلات به‌زودی برطرف شده و دیفای به رقیبی قدرتمند برای پلتفرم‌های مالی متمرکز تبدیل شود.

• کارمزد:
  اگرچه یکی از اهداف اولیه پیدایش تکنولوژی بلاک چین کاهش کارمزدها بود، اما چیزی که در عمل اتفاق افتاده این است که کارمزد تراکنش‌های دیفای (تحت تأثیر مشکلات مقیاس‌پذیری) همچنان به‌طرز چشمگیری بالاست. برخی از بلاک چین‌های نسل جدید مانند بایننس اسمارت چین و سولانا (که به‌تازگی از اپلیکیشن‌های دیفای پشتیبانی می‌کنند)، تا حدودی بر مشکل کارمزد فائق آمده‌اند؛ اما بلاک چین‌های سنتی مانند اتریوم، هنوز هم نیازمند تغییراتی برای بهبود این وضعیت هستند.

• تجربه کاربری:
  درحال‌حاضر، استفاده از حوزه دیفای کمی برای کاربران تازه‌کار پیچیده است و برنامه‌های فعلی هنوز آن‌طور که باید رابط کاربری خوبی ندارند. برای یک کاربر عادی حریم‌خصوصی و تمرکززدایی اولویت اول نیست؛ بلکه انگیزه اصلی که می‌تواند کاربران را به استفاده از پلتفرم‌های دیفای سوق دهد، آسان‌بودن کار با این پلتفرم‌هاست. توسعه نرم‌افزارهای موبایل برای برنامه‌های حوزه دیفای مهم‌ترین مسئله‌ای است که درباره تجربه کاربری باید به آن توجه شود.

گذشته از بحث چالش‌ها، کار‌کردن با پلتفرم‌های دیفای هنوز هم دارای خطرات بالقوه‌ای است که معمولاً تازه‌واردان به این حوزه را هدف قرار می‌دهد. بخشی از این خطرات، شامل موارد زیر هستند:

• حملات هک و DNS:
  اگرچه همیشه گفته‌ایم (و می‌گوییم) که اصلی‌ترین مزیت بلاک چین، امنیت بالای آن است، اما باید توجه داشته باشیم که بلاک چین فقط نقش یک زیرساخت امن را دارد. ممکن است برنامه‌های غیرمتمرکز دیفای به خودی خود دارای آسیب‌پذیری‌هایی باشند که امکان سوءاستفاده را به هکرها بدهند. علاوه بر این، راهکارهای دیفای، در حال حاضر از طریق چارچوب متمرکز وب به کاربران ارائه می‌شوند. بنابراین حملاتی همچون DNS (مختل‌کردن سیستم نام دامنه) هنوز هم امکان راه‌اندازی وب‌سایت‌های جعلی با ظاهر غیرمتمرکز را به هکر‌ها می‌دهد.

• از بین رفتن وثیقه:
  وقتی از پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای استفاده می‌کنید، باید همواره این نکته را در ذهن داشته باشید که ارزش وثیقه شما در معرض نوسان است. در صورت کاهش شدید قیمت‌ها (مثلاً بیش از ۵۰ درصد) ممکن است وثیقه شما لیکویید شود (یعنی برای جبران ضررها با تخفیف فروخته شود) و به این ترتیب، این امکان وجود دارد که کل دارایی خود را از دست بدهید.

• زیان غیردائمی:
  زیان غیردائمی (impermanent loss)، از جمله ریسک‌هایی است که تأمین‌کنندگان نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز با آن دست‌به‌گریبان هستند. در اغلب صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز خودکار، تأمین‌کنندگان نقدینگی باید مبالغی برابر از یک جفت‌ارز (مثلاً ETH/DAI) را به استخر نقدینگی واریز کنند. زیان غیردائمی وقتی اتفاق می‌افتد که سوددهی بازار ارزهای دیجیتال به حدی زیاد باشد که سود شما از تأمین نقدینگی یک جفت‌ارز، کمتر از سود نگهداری ساده یک ارز دیجیتال باشد. یعنی مثلاً اگر ۲۰۰۰ دلار سرمایه خود را به صورت ۱۰۰۰ دلار اتر و ۱۰۰۰ دلار تتر وارد صرافی کرده باشید و در همین زمان قیمت اتر جهش چشمگیری را تجربه کرده باشد، فرصت نگهداری ۲۰۰۰ دلار اتر و کسب سودهای بیشتر را از دست داده‌اید.

• افزایش ناگهانی نرخ بهره وام:
  یکی دیگر از ریسک‌های کار با پلتفرم‌های وام‌دهی، افزایش ناگهانی نرخ‌های بهره است. همان طور که پیشتر گفتیم، نرخ‌های بهره وام، بر اساس میزان عرضه و تقاضا پیوسته در حال تغییر است. حال اگر تقاضای دریافت وام یک توکن (به هر دلیلی) افزایش یابد و از عرضه پیشی بگیرد، نرخ بهره آن هم به‌طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت. بنابراین اگر از پلتفرم‌های دیفای وام می‌گیرید، باید همواره تغییرات بازار و رفتار جمعی کاربران را مدنظر داشته باشید.

• خطای کاربر:
  همان طور که می‌دانید، دیفای واسطه‌های مالی را از بین می‌برد و تمام مسئولیت را به خود کاربران واگذار می‌کند. این موضوع علاوه‌بر مزایای استقلال مالی از نهادهای متمرکز، خطراتی را هم در پی دارد. به‌عنوان مثال، اگر رمز حساب بانکی خود را گم کنید، می‌توانید با مراجعه به بانک حساب خود را بازیابی کنید، اما در بلاک چین‌های باز مانند اتریوم،‌ هویت با یک رشته متنی از حروف و اعداد به نام «کلید خصوصی» (Private Key) تعیین می‌شود که اگر آن را گم کنید، دسترسی به موجودی کیف پول خود را برای همیشه از دست خواهید داد. همچنین تراکنش‌های دیفای برگشت ناپذیر هستند و این یعنی اگر مبلغی به کیف پول اشتباهی واریز کنید، احتمالاً دیگر دستتان به آن مبلغ نخواهد رسید. به‌همین‌دلیل، کاربرانِ حواس‌پرت در زمان کار با دیفای در خطر هستند.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی در مسیر یادگیری مهارت های حرفه ای، پیشرفت شغلی، کارآفرینی و توسعه کسب و کار با بهره مندی از دانش و تجربه اساتید متخصص و دارا بودن کادری مجرب در کنار فراهم آوردن محیطی پویا با امکانات روز آموزشی، با افتخار در کنار شما خواهد بود. امیدواریم بتوانیم نقش و سهمی موثر در آینده، جایگاه شغلی و اجتماعی شما مردم کشور عزیزمان ایران داشته باشیم و رسالت اجتماعی خود را به نحو احسن ایفا نماییم.