این روزها نام ارز دیجیتال تقریبا به گوش اکثر افراد خورده است. بسیاری از افراد نیز آن را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تحولات در اقتصاد دنیا می‌شناسند. اگر شما نیز جز گروهی هستید که قصد دارید قدم در عرصه‌ ارز دیجیتال بگذارید، پیشنهاد می‌کنیم تا قبل از هر اقدامی این مقاله را تا پایان بخوانید. چرا که اگر بدون کسب اطلاع و آگاهی وارد این زمینه شوید، برخلاف انتظارات ضررهای مالی بسیاری گریبان‌گیر شما خواهد شد. در این مقاله قصد داریم زیر و بم‌های ارز دیجیتال در ایران را معرفی کنیم.

ارز دیجیتال در ایران

قبل از اینکه به بحث اختصاصی ارز دیجیتال در ایران بپردازیم بهتر است تا یک نگاه کلی به خود مبحث ارز دیجیتال و کاربرد آن داشته باشیم. ارز دیجیتال نوعی واحد پولی مجازی است که به اصطلاح می‌توان گفت این پول وجود خارجی ندارد و صرفا جنبه‌‌ مجازی دارد. اما از آنجایی که این روزها اکثر داد و ستدها به صورت اینترنتی و دیجیتالی انجام می‌شوند، ارز دیجیتالی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. به این صورت که با استفاده از این واحد پولی دیگر نیاز نیست کارت بانکی معتبر از بانک خاصی تهیه کنید؛ چرا که با این واحد پولی بین‌المللی می‌توانید معاملات خود را به آسانی و بدون هیچ مشکلی انجام دهید. در واقع در قدم اول هدف از ابداع این واحد پولی، تسهیل خریدهای اینترنتی بود؛ اما به مرور زمان به دلیل جنبه‌های مثبتی که داشت، توانست در زمینه‌های دیگری هم راه پیدا کند، تا جایی که امروزه اکثر سهام‌های بزرگ دنیا و معاملات از طریق ارز دیجیتال داد و ستد می‌شوند.

کاربردهای ارز دیجیتال در ایران

ارز دیجیتال این روزها در کل دنیا توانسته است جایگاه بسیار گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف به دست آورد. اگر بخواهیم در مورد اصلی‌ترین کاربرد آن صحبت کنیم، باید بگوییم که این ارز هیچ تفاوتی با پول واقعی ندارد؛ به عبارت دیگر یک واحد پولی همانند ریال، دلار، یورو، پوند و … است. حتی می‌توان گفت که کاربردی به مراتب گسترده‌تر و جامع‌تر از سایر واحدهای پولی دارد؛ چرا که ارز دیجیتال یک واحد پولی بین‌المللی است و مربوط به کشور خاصی نیست. لذا به راحتی و بدون هیچ محدودیتی می‌توان در تمامی کشورها از آن استفاده کرد. پس در یک کلام ارز دیجیتال وسیله‌ای برای خرید و فروش و معاملات تجاری است.

آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟

بیت کوین در ایران به صورت رسمی هنوز قانونی نیست اما استفاده از بیت کوین در کشور جرم هم نیست. قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین نهاد قانونی کشور، پیگیری و نظارت بر اجرای قانون را بر عهده دارد. بنابر فرایند تایید قوانین و مصوبات در مجلس، قوه‌ قضاییه معمولا پس از اجرای یک قانون، بر اجرای آن نظارت می‌کند. طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد جرم محسوب می شود.» بنابراین به دلیل عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین نمی‌توان این اعمال را جرم دانست. با این وجود، دیگر نهادهای زیرنظر این سازمان مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه به عنوان یک فناوری مسئولیت و اختیاراتی دارند. جدای بحث چیستی ارزهای دیجیتال، به عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد.

در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و یا عدم وفای به عهد در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد می‌تواند شکایت رسمی ارائه دهد و دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد.

در روز ۳۱ تیر ۱۳۹۸، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از موافقت کمیسیون اقتصادی دولت با به رسمیت شناختن صنعت «بیت کوین» خبر داد. اما بانک مرکزی بارها در اطلاعیه‌هایی ورود ارزهای دیجیتال به حوزه پرداخت کشور را ممنوع کرده است. به طور کلی خرید و فروش و نگهداری بیت کوین توسط مردم جرم نیست اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلا مجوز خاصی صادر نشده است.

ممنوعیت معامله بیت کوین توسط بانک‌ها و موسسات مالی

بانک مرکزی ایران در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶، طی اطلاعیه‌ای به کارگیری ابزار بیت کوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع اعلام کرد. اما این حکم به معنای ممنوعیت کامل بیت کوین و ارزهای دیجیتال نبود. طبق این اطلاعیه هرگونه استفاده و خرید و فروش بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال در بانک‌ها، موسسات مالی و صرافی‌های دارای مجوز بانک مرکزی رسما ممنوع اعلام شد. این ممنوعیت از گذشته نیز وجود داشت اما برای آن بخشنامه رسمی صادر نشده بود. در واقع تنها بانک‌ و صرافی‌های زیر نظر بانک مرکزی از خرید و فروش بیت کوین به صورت رسمی منع شدند. پس از اعلام این حکم، ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در گفت‌وگویی درباره اطلاعیه منتشر شده مبنی بر ممنوعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال، اذعان داشت که اطلاعیه ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال در مراکز پولی و مالی از سوی شورای عالی مبارزه با پولشویی، سیاست نهایی بانک مرکزی در پول‌های دیجیتالی نیست. در واقع هیچ سیاستی در هیچ زمانی نهایی نیست و سیاست‌ها به صورت بازه زمانی در نظر گرفته می‌شود. از طرف دیگر در بحث تحریم‌ها و ساخت ارز دیجیتال ملی، بانک مرکزی در جایگاه مجری اصلی کار قرار دارد. طبق اخبار و گزارشات به انتشار رسیده، بنا بر این بود که تا پایان ماه شهریور سال ۱۳۹ ، سیاست‌های کلی بانک مرکزی در قبال ارزهای دیجیتال اعلام شود اما در زمان تالیف این گزارش این اتفاق رخ نداده است و دلیل آن را می‌توان شک و تردید بالا نسبت به این فضای نوپا دانست. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، در واکنش به این پرسش که آیا ایران واقعا بطور جدی در حال بررسی استفاده از ارز دیجیتال به عنوان وسیله محاسبات متقابل است؟ به این صورت پاسخ داد که هنوز نمی‌توان با قطعیت در مورد این فضا چیزی گفت. بانک مرکزی همچنین به دلیل آنچه که پولشویی و کلاهبرداری عنوان می‌شد، دستور مسدودسازی گسترده سایت‌های خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را صادر کرد. در حال حاضر هیچگونه مجوز رسمی برای تاسیس صرافی یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی صادر نمی‌شود و تمامی سایت‌ها و مراکز فعلی به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند. بانک مرکزی همچنین در این خصوص اطلاعیه‌ای صادر کرد.

وضعیت قانونی استخراج بیت کوین در ایران

استخراج بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود. استخراج ارزهای دیجیتال در ایران بدون مجوز غیر مجاز اعلام شده است. استخراج به‌‌صرفه‌ی بیت کوین از طریق دستگاه‌های استخراج به‌نام ای‌سیک (ASIC) انجام می‌شود. این دستگاه‌ها وارداتی هستند. تا پیش از تیر ماه ۹۸، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه‌ها عمدتا به صورت قاچاق وارد کشور می‌شدند. همین باعث شده که قانون، حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را داشته باشد. در ۲۲ تیر ۹۸، گمرک ایران اطلاعیه‌ به ستادهای نظارت و گمرکات اجرایی ابلاغ کرد که بر اساس آن دستگاه استخراج ارز دیجیتال با عنوان ماینر در ردیف گمرکی ۸۴۷۱۹۰۹۰ قرار می‌گیرند. در این ردیف گمرکی عمدتاً دستگاه‌های کارت‌خوان، پین‌پد یا رمزخوان‌ها و برخی دیگر از ابزارهای بانکی قرار می‌گیرند. با این حال در ۳۱ تیر ۹۸، معاون گمرک ایران گفت که گمرک فقط ردیف تعرفه دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال را تعیین کرده است و این به معنای آغاز ترخیص این دستگاه‌ها نیست. طبق گفته معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه‌های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است. بنابراین استخراج بیت کوین در ایران یک صنعت بوده و قانونی است اما باید مجوزهای لازم را از وزارت صنعت دریافت کرد، در غیر این صورت سازمان برق می‌تواند جلوی استفاده از برق برای این فعالیت را بگیرد و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط دستگاه‌ها و حتی انجام اقدامات قضایی را دارد.

 نتیجه‌گیری:

• آیا استفاده از بیت کوین در ایران جرم است؟ خیر در حال حاضر برای این مبحث جرم انگاری انجام نشده است
• آیا برای ارزدیجیتال ملی برنامه ریزی صورت گرفته است؟ احتمالا بله
• آیا ماینینگ قانونی است؟ بله اما با اخذ مجوز از وزارت صنعت
• ماینینگ خانگی مجاز است ؟ خیر، دادستانی حکم ورود به منازل نیز صادر کرده است.
• حکم استفاده از برق غیرمجاز چیست؟ ماده ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵: هر کس بدون پرداخت حق انشعاب و اخذ انشعاب آب و فاضلاب و برق و گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیر مجاز از آب وبرق وگاز و تلفن و شبکه فاضلاب نماید علاوه بر جبران خسارت وارده به جزای نقدی معادل دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد. چنانچه مرتکب از مأمورین شرکتهای مذکور باشد به حداکثر مجازات جریمه محکوم خواهد شد.
• آیا واردات تجهیزات استخراج قانونی است؟ برای دستگاه‌های استخراج (ASIC) ردیف کالا مشخص شده است. واردات این دستگاه‌ها مشروط به دریافت مجوز از وزارت صمت است.
• آیا ورود به این حوزه برای بانک ها، صرافی ها و موسسات مالی مجاز است؟ در حال حاضر خیر
• آیا خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال برای عموم مردم آزاد است؟ نامشخص ، هنوز قانون گذاری صورت نگرفته است. جرم نیست.
• آیا امکان طرح شکایت برای جرائم مربوطه وجود دارد؟ بله ، رویه پیگیری مشابه سایر جرایم کیفری و پرونده های حقوقی است.
• آیا بلاکچین قانونی است ؟ بلاکچین یک فناوری عمومی بوده و احتمالا در مصادیق کاربردی قانون گذاری شود.
• وضعیت فقهی و شرعی این ارزها چیست ؟ این موضوع بسته به نظر مراجع عظام تقلید متفاوت است.

مزیت های استفاده از ارز دیجیتال

با توجه به تعریف‌هایی که تا کنون شد، حتما به برخی از مزیت‌های استفاده از ارز دیجیتال پی برده‌اید. با این حال اگر بخواهیم به صورت دقیق‌تر و جزئی‌تر در مورد نکات مثبت استفاده از این واحد پول بین‌المللی صحبت کنیم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• با استفاده از ارز دیجیتال برخی از محدودیت‌های استفاده از واحد پول واقعی حذف می‌شوند.
• این واحد پولی گزینه‌ مناسبی برای معاملات سنگین با مبلغ بالا است؛ چرا که تبادل پول را آسان می‌کند.
• اکثر واحدهای ارز دیجیتالی ارزش بالایی در مقابل واحدهای پول واقعی دارند.
• امکان پیگیری تراکنش‌های انجام شده توسط ارز دیجیتالی در هیچ نقطه‌ای از دنیا وجود ندارد.
• برای درآمدهای حاصل از ارز دیجیتال مالیاتی اعمال نمی‌شود و این در زمینه‌‌ انجام معاملات بزرگ مزیت بسیار بزرگی به حساب می‌آید.
• در معاملاتی که توسط ارز دیجیتال انجام می‌شوند هر دو شخص خریدار و فروشنده ناشناس می‌باشند.
• امنیت این ارزهای دیجیتالی بسیار بالاست. این ارزها با روش‌های رمزگذاری پیشرفته از سوء استفاده حفظ می‌شوند.
• احتیاجی به خرید اسکناس و یا تهیه‌ کارت بانکی برای استفاده از آن نیست.

معایب استفاده از ارز دیجیتال در ایران

در کنار تمامی مزیت‌ها و نکات مثبت، استفاده از ارز دیجیتال معایبی نیز دارد. برخی از این معایب عبارتند از:

• در نگهداری رمز کیف پول دیجیتالی خود باید نهایت دقت را داشته باشید. فراموش کردن رمز عبور کیف پول مجازی می‌تواند باعث از دست دادن پول‌های شما شود.
• باید مراقب کیف پول و اکانت اینترنتی خود باشید؛ چرا که با وجود در نظرگرفتن تدابیر امنیتی شدید، همواره احتمال حمله‌ هکرها وجود دارد.
• همیشه باید اطلاعات خود را به روز نگه دارید؛ چرا که نوسانات ارزی در این واحد پول مجازی بالا است. به همین دلیل غفلت می‌تواند باعث از دست دادن ارزش پول شما شود.
• در برخی از کشورها استفاده از ارز دیجیتال رواج زیادی پیدا نکرده است. همچنین در برخی کشورها نیز استفاده از آن ممنوع است.
• برای وارد شدن به این حوزه باید آگاهی خود را نسبت به آن بالا ببرید.

انواع ارز دیجیتال موجود در بازار جهانی

با توجه به استقبال مردم و بازارهای جهانی به استفاده از ارز دیجیتال انواع مختلفی از آن ایجاد شده است. از جمله پرکاربردترین ارزهای دیجیتال موجود در بازار جهانی عبارتند از:

• کوانتوم
• بیت کوین
• اتریوم
• ای ا اس
• لایت کوین
• استلار لومنز
• کاردانو، تتر
• آیوتا
• ترون
• نئو
• دش
• بایننس کوین
• اتریوم کلاسیک
• وی چین
• نم
• آنتولوژی

استفاده از ارز دیجیتال در ایران

ایران جز کشورهایی است که استفاده از ارز دیجیتال در آن قانونی بوده و تا حدودی جا افتاده است. گرچه انواع مختلفی از ارزهای دیجیتال در دنیا وجود دارد، اما بیت کوین معروف‌ترین و جا افتاده‌ترین نوع آن در ایران است. البته این به آن معنا نیست که سایر انواع ارز دیجیتال در ایران کاربردی ندارد. با در دست داشتن سهام هر یک از این ارزها می‌توان به صرافی رفته و ارز دیجیتال خود را به پول واقعی تبدیل کرد. نرخ ارز دیجیتال به صورت جهانی تعیین می‌شود و در تمامی صرافی‌ها قابل تبدیل کردن به دلار، ریال و … است. نکته‌ قابل توجه دیگر این است که در ایران نیز ارز دیجیتال ایرانی به تازگی وارد بازار شده است.  این ارز دیجیتال “رمزارز پیمان“ نام دارد. البته استفاده از آن با اینکه بر روی بستر بلاک چین قرار گرفته است، اما فعلا در مرحله‌ آزمایشی قرار دارد. علاوه بر آن برای اینکه کیف پول برای خرید رمزارز پیمان ایجاد کنید، باید به یکی از بانک‌های معتبر کشور مراجعه کنید و اطلاعات کامل‌تر را از این مراکز جویا شوید.

جایگاه ارز دیجیتال در ایران

با اینکه تخمین زده می‌شود در آینده نه چندان دور اکثر معاملات و داد و ستدها در ایران توسط انواع ارزهای دیجیتالی انجام شود، اما همچنان این واحد پول مجازی نتوانسته است به صورت گسترده‌ای در ایران استفاده شود. به این معنا که رایج‌ترین واحد پولی ارز دیجیتال در ایران بیت کوین است که از آن صرفا به عنوان خرید و فروش خود بیت کوین با توجه به نوسانات ارزی استفاده می‌شود. ناگفته نماند که ارز دیجیتال به دلیل اینکه هویت اشخاص را افشا نمی‌کند در دوران تحریم نقش بسیار موثری در معاملات ایران با کشورهای دیگر داشته است.