اثر شبکه چیست؟

اثر شبکه
ارزهای دیجیتال

اثر شبکه چیست؟

به افزایش ارزش اقتصادی یک کالا با افزایش تعداد مصرف‌کنندگان و متقاضیان آن کالا اثر شبکه (network effect) گفته می‌شود.

به عبارت دیگر، با اضافه‌شدن هر کاربر جدید که متقاضی دریافت کالا یا خدمات خاصی باشد، ارزش آن کالا یا خدمات افزایش می‌یابد. این مسئله به نوبه خود باعث ایجاد انگیزه در کاربران جدید برای پیوستن به شبکه و افزودن ارزش بیشتر به آن می‌شود. در نتیجه، حلقه بازخورد مثبتی ایجاد می‌شود و هرچه تعداد بیشتری به شبکه بپیوندند، ارزش کالا یا خدمات مورد نظر نیز به‌صورت نمایی رشد بیشتری خواهد کرد.

تصور کنید که جدیدترین و مدرن‌ترین اپلیکیشن رسانه اجتماعی را که مستلزم پرداخت هزینه ویژه‌ای است روی گوشی تلفن همراه خود نصب کرده‌اید.

اگر اطرافیان شما از این اپلیکیشن‌ استفاده نکنند، آیا باز هم از نصب‌کردن آن روی گوشی خود راضی هستید؟

آیا حاضرید برای دریافت نسخه جدیدتر آن هزینه‌‌ای پرداخت کنید؟

حال تصور کنید، ۹۰ درصد دوستان شما از این اپلیکیشن برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند؛ اکنون، چه نظری در مورد پرداخت هزینه و دریافت این اپلیکیشن دارید؟

اثر شبکه

در مثالی دیگر، اگر شما نیز طرفدار ارزهای دیجیتال هستید، قطعاً به سرمایه‌گذاری روی بیت کوین، برترین ارز دیجیتال بازار، فکر کرده‌اید. بیت کوین اخیراً توانسته است از سدّ ۵۰,۰۰۰ دلار عبور کند و به درصد سودی بیشتر از بسیاری دارایی‌ها دست یافته است.

اگر فقط عده معدودی از افراد از این دارایی دیجیتال استفاده یا آن را معامله کنند، آیا باز هم تا این حد ارزشمند خواهد بود؟ اگر تعداد کاربران شبکه بیت کوین کاهش پیدا کند، باز هم مایلید روی این ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید؟

درواقع، اثر شبکه در دنیای ارزهای دیجیتال مسئله بسیار مهمی است. هدف پول اینترنتی و شبکه‌های بلاک چین‌ خدمات‌رسانی به افراد است؛ بنابراین، هرچه تعداد افراد بیشتری از یک شبکه استفاده کنند، آن شبکه کاربرد و ارزش بیشتری خواهد داشت.

چه عاملی تعیین‌کننده برتری پروژه‌های ارز دیجیتال در حوزه‌ای مشخص است؟ در پاسخ به این پرسش به‌راحتی می‌توان گفت در طولانی‌مدت بازار باید به سمت کشف بهترین راه‌حل‌ها حرکت کند و هر پروژه‌ای که در این امر موفق‌تر باشد، برتر خواهد بود. با این حال، همیشه به همین سادگی نیست. عوامل بسیاری در برتری پروژه‌ها دخیل هستند.

ممکن است توسعه‌دهندگان برخی از نوآورانه‌ترین فناوری‌ها را در طرح خود به کار بگیرند، اما اگر این پروژه در زمان ارائه نتواند توجه بازار را به خود جلب کند، موثر نخواهد بود. حتی گاهی برخی پروژه‌هایی که از نظر فنی در سطح پایین‌تری قرار دارند، صرفاً به دلیل ارائه در زمان مناسب سهم عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص می‌دهند و اینجا است که اثر شبکه وارد میدان می‌‌شود.

انواع اثر شبکه ای

ما دو نوع اثر شبکه ای داریم :

1 . اثر شبکه ای Cross-Side ضربدری

در این مدل افزایش ارزش و رشد یک سمت از شبکه ما به سمت دیگر شبکه ما ارزش میدهد و باعث رشد آن قسمت نیز میشود. به طور مثال در فیسبوک که مانند گوگل بازاری چند سویه دارد که یک سمت کاربران و یک سمت تبلیغ کنندگان ، افزایش تعداد کاربران فیسبوک برای تبلیغ کنندگان فیسبوک ارزش ایجاد میکند و هرچه تعداد کاربران بیشتر شود قطعا تبلیغ کنندگان خوشحال تر خواهند شد.

از طرفی بهتره که از این نکته هم صرف نطر نکنیم که همیشه اثر شبکه ای مثبت نیست و ممکن است اثر منفی در پی داشته باشد . مثلا اگه بخوایم توی همین فیسبوک مثال بزنیم اگر تعداد تبلیغاتش خیلی زیاد بشه باعث میشه تجربه کاربراش بد بشه و افت داشته باشه و کم کم باعث کاهش تعداد کاربراش هم بشه.

2. اثر شبکه ای Same-Side Effect

این اثر به این صورته که رشد در یک طرف از پلتفرم باعث ارزش بیشتر همان طرف میشود به طور مثال اگر تعداد کاربران فیسبوک بیشتر شود کاربران بیشتری ترغیب میشوند که از این برنامه استفاده کنند البته در مورد Same-Side Network Effect هم باید این نکته را گوشزد کنیم که همیشه اثر مثبت ندارد به طور مثال برای تبلیغ کنندگان فیسبوک اگر همه ی رقبایشان هم توی فیسبوک تبلیغ بذارن از اثر بخشی تبلیغ اون ها کم میشه. از مثال های دیگر این اثر میشه به زوم و لینکدین اشاره کرد.

از اولین کسانی که مفهوم اثر شبکه ای رو در حوزه بیزینس مطرح و بررسی کردند میتونیم به آقای رابرت متکالفه Robert Metcalfe اشاره کنیم . اقای رابرت یکی از بنیان گذار های شرکت 3Com هستند که اعقتاد دارند ارزش یک شبکه مخابراتی را میتوان اینگونه حساب کرد ( 2/ (n*(n-1 ) که n تعداد کاربران یا تجهیزات ما است.

که بعد ها این قانون به قانون متکالفه نامگذاری شد.

نکته ای که وجود داره اینه که اثر شبکه ای مرتبط با تقاضا است و نه عرضه. یعنی چی؟

یعنی با افزایش حجم خرید ، ارزش محصول یا خدمت برای خریدار افزایش می‌یابد. که حواسمان باشد این اثر را همراستا با صرفه حویی در تولید انبوه اشتباه نگیریم چون اون برای حوزه ‌عرضه است.

اثر شبکه و ارزهای دیجیتال

اثر شبکه یکی از کلیدی‌ترین ویژگی‌های بلاک چین و ارزهای دیجیتال است. در شبکه بیت کوین، ماینرها از راه پشتیبانی از امنیت شبکه و به‌علت نقدینگی بالای بازار، درآمد خوبی کسب می‌کنند زیرا می‌توانند بیت کوین‌های استخراج‌شدۀ خود را با قیمت مناسبی بفروشند.

اکنون، فرض می‌کنیم شبکه دیگری راه‌اندازی شده است که هدف آن ارائه خدماتی مشابه بیت کوین است. ماینرهای شبکۀ جدید ممکن است پاداش بیشتری برای کار در آن شبکه دریافت کنند، اما از آنجا که نقدینگی شبکه دوم کمتر است، نمی‌توانند دارایی خود را با قیمت مناسبی نقد کنند.

در این شرایط، ماینرها دو راه دارند: شانس خود را آزمایش کنند و به امید بهبود وضعیت نقدینگی وارد شبکه جدید شوند یا به استخراج در شبکه بیت کوین ادامه دهند با این اطمینان نسبی که در آینده نیز درآمد خوبی کسب خواهند کرد. در دنیای ارزهای دیجیتال، اثر شبکه به این صورت عمل می‌کند. در این مثال، حتی اگر پروژه دوم از نظر فنی نیز برتر باشد یا پاداش بیشتری به همراه داشته باشد، باز هم ممکن است ماینرها تمایلی به پیوستن به آن نداشته باشند.

اثر شبکه

با این همه، این تنها نتیجه اثر شبکه بیت کوین نیست. از آنجا که بیت کوین بر مبنای عدالت همگانی پایه‌ریزی شده است، ذاتاً دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که شامل دشواری بیش ‌از حد برای تغییر اطلاعات شبکه می‌شود. به عبارت بهتر، این ارز دیجیتال سیستمی ایمن و عادل برای تمام کاربران خود فراهم کرده است؛ با افزایش اعتماد کاربران، تعداد شرکت‌کنندگان شبکه نیز به‌شکلی نمایی افزایش پیدا می‌کند.

اثر شبکه مسئله مهمی است که باید در فضای امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا دیفای (DeFi) نیز مورد توجه قرار گیرد. اگر یک محصول، خدمات یا حتی قرارداد هوشمند مزیت رقابتی برجسته‌ای ایجاد کند، غلبه بر آن برای سایر پروژه‌ها دشوار خواهد بود.

با این حال، دیفای هنوز در حال پیمودن گام‌های اولیه است و بسیاری از تحلیل‌گران استدلال می‌کنند که تاکنون، هیچ پروژه‌ای در این حوزه نتوانسته است اثر شبکه‌ای کسب کند که مسبب بُردی قاطع شود.

اثر منفی شبکه

اثر شبکه گاهی در جهت عکس عمل می‌کند و نتیجه‌ای نامطلوب به بار می‌آورد. در اثر منفی شبکه، هر کاربر جدید به جای افزودن ارزش، از ارزش شبکه می‌کاهد. این موضوع هنگام طراحی بلاک چین‌ها نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. طراحی خوب بلاک چین باید به‌صورتی باشد که هر کاربر ارزش شبکه را افزایش دهد؛ درواقع، بلاک چین‌ها باید مقیاس‌پذیر باشند. در مقابل، اگر هر کاربر از ارزش شبکه بکاهد، درنهایت با ترافیک شبکه مواجه خواهیم بود.

برای اینکه اثر منفی شبکه را بررسی کنیم، می‌توانیم مثالی از شبکه اتریوم را در نظر بیاوریم. گس (gas) اتریوم با سیستمی مشابه با حراج کار می‌کند. هر کاربر هزینه‌ای را که باید به‌عنوان گس یا کارمزد به ماینرهای اتریوم بپردازد، پیشنهاد می‌دهد.

هرچه کاربران بیشتری به شبکه اضافه شوند، گس نیز بیشتر خواهد شد زیرا هر کاربر تلاش دارد میزان گس بیشتری پیشنهاد دهد تا تراکنش خود را در اولویت ماینرها قرار دهد. با این حال، این روند نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد. با افزایش بیش از حد هزینه گس، برخی از کاربران ترجیح می‌دهند کلاً از شبکه خارج شوند، زیرا هزینه‌ای که باید پرداخت کنند بسیار بیشتر از ارزش خدماتی است که دریافت می‌کنند.

با این حال، راه‌حل‌هایی برای بهبود مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم در دست انجام است، مانند راه‌حل EIP-1559 اتریوم که به کاربران اجازه می‌دهد در زمینه پرداخت هزینه گس مدیریت بیشتری داشته باشند یا به‌روزرسانی‌های نسخه دوم شبکه اتریوم (ETH 2.0) که می‌تواند توان عملیاتی این شبکه را بسیار بیشتر کند.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون ارز های دیجیتال در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.

دیدگاه خود را اینجا قرار دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *